Kasowy PIT – co to jest i jak wpłynie na rozliczenia przedsiębiorców?

Dla wielu biznesów nieuregulowane na czas zobowiązania to chleb powszedni. Wskazują na to m.in. wyniki badania „Etyka płatnicza przedsiębiorców”, które przeprowadziła firma TGM Research¹. Aż 44% respondentów przyznało wprost, że akceptuje świadome nieopłacanie faktur w terminie. Dla strony wystawiającej faktury regularne nieotrzymywanie na czas zapłaty może jednak rodzić naprawdę istotne problemy. Przychód do opodatkowania nie zależy od tego, czy kontrahent zapłacił, czy nie. Rozwiązaniem problemu ma być PIT kasowy. Co to takiego? Dowiedz się, od kiedy kasowy PIT zacznie funkcjonować i jak wpłynie na rozliczenia przedsiębiorców.

Czym jest kasowy PIT?

Kasowy PIT to inaczej metoda kasowa ustalania przychodu podatkowego. Mówiąc najprościej, polega na obowiązku wykazania do opodatkowania wyłącznie takiego przychodu, który faktycznie został już uzyskany w formie zapłaty za wystawioną fakturę. Momentem powstania przychodu nie jest w związku z tym data wystawienia faktury czy dostarczenia towaru lub wykonania usługi (jak ma to miejsce przy obecnie funkcjonującej metodzie memoriałowej), ale rzeczywista data uregulowania należności.

PIT kasowy w Polsce to rozwiązanie nowe, które zgodnie z przyjętym niedawno przez Radę Ministrów projektem ustawy, ma wejść w życie 1 stycznia 2025 r. Według założeń ma być dobrowolną formą rozliczeń, którą spełniający warunki przedsiębiorcy będą mogli wybrać, składając odpowiednie oświadczenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.

Kryteria kwalifikacji przedsiębiorców do metody kasowej

Zgodnie z obecnym kształtem projektu ustawy dotyczącej kasowego PIT-u opisywane rozwiązanie ma być zarezerwowane wyłącznie dla biznesów prowadzonych samodzielnie, które mają niewielkie rozmiary. Posiadanie pracowników nie wyklucza możliwości korzystania z kasowego PIT-u, ale rozwiązanie nie będzie dostępne dla spółek cywilnych i jawnych.

Będą mogli skorzystać z niego przedsiębiorcy, którzy dopiero rozpoczynają swoją samodzielną działalność gospodarczą oraz tacy, którzy w poprzednim roku podatkowym uzyskali przychody nieprzekraczające 1 000 000 złotych.

Właściwą ewidencją dla kasowego PIT-u ma być wyłącznie podatkowa księga przychodów i rozchodów (KPiR). Prowadzenie pełnej księgowości (ksiąg rachunkowych) będzie automatycznie wykluczać możliwość korzystania z kasowego PIT-u. Przedsiębiorca będzie musiał prowadzić dodatkową ewidencję faktur dokumentującą przychody rozliczane metodą kasową. Ewidencja ta powinna zawierać datę wystawienia faktury, jej numer, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności.

Moment powstania przychodu i rozliczanie kosztów

W przypadku kasowego PIT-u momentem powstania przychodu co do zasady nie jest ani wystawienie faktury, ani dostarczenie towaru czy wykonanie usługi. Momentem tym jest rzeczywista data uregulowania należności. Zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów przez „uregulowanie należności” ustawodawca rozumie całościowe lub częściowe opłacenie zobowiązania.
Przychód powstanie jednak nie później niż w terminie 2 lat od daty wystawienia faktury oraz nie później niż w dacie likwidacji działalności gospodarczej. W uzasadnieniu do analizowanego projektu ustawy można przeczytać, że kasowy PIT dla przedsiębiorców nie powinien być wykorzystywany do świadomego, długotrwałego odwlekania zapłaty celem uniknięcia płacenia podatku dochodowego. Dwuletni okres nazwany został natomiast „wystarczającym (…) na dochodzenie roszczeń (zapłaty) od kontrahenta”².  W tym czasie należy więc uzyskać od kontrahenta zapłatę. Fiasko tej operacji oznaczać będzie konieczność zapłaty podatku z własnej kieszeni.

Jeżeli zdecydujesz się na korzystanie z kasowego PIT-u, rozliczenie będziesz stosować także do ponoszonych przez Ciebie wydatków. Wskazuje na to zaproponowany w projekcie ustawy przepis mówiący, że „koszty uzyskania przychodów (…) poniesione w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje metodę kasową rozliczania przychodów, (…) są potrącane w roku podatkowym, w którym zostało uregulowane zobowiązanie, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu”³.

Obowiązek zgłoszenia stosowania kasowego PIT przez przedsiębiorcę

Jeżeli spełniasz wszystkie warunki do przejścia z metody memoriałowej na metodę kasową i chcesz skorzystać z tego rozwiązania, to musisz złożyć stosowne oświadczenie właściwemu (ze względu na miejsce zamieszkania) naczelnikowi urzędu skarbowego w formie pisemnej do 20 lutego roku podatkowego, w którym chcesz skorzystać z PIT-u kasowego.

Jeżeli natomiast dopiero rozpoczynasz swoją działalność gospodarczą, to oświadczenie powinno zostać złożone do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności (lub ewentualnie do końca roku podatkowego, jeżeli rozpoczęcie działalności miało miejsce w grudniu).

Kasowy PIT a ulga na złe długi i zatory płatnicze

Zatory płatnicze, a więc sytuacje, w których płatności za wystawione faktury są nieterminowe, to ogromny problem dla każdego biznesu. Kumulujące się nieopłacone faktury mogą spowodować utratę płynności finansowej i ograniczyć możliwości inwestowania w dalszy rozwój firmy.

Na szczęście funkcjonują przepisy, które mają zabezpieczać polskich przedsiębiorców przed negatywnym dla nich zjawiskiem zatorów płatniczych. Najważniejszym mechanizmem, który pełni taką funkcję, jest mechanizm nazywany ulgą na złe długi. To prawo do pomniejszenia podstawy opodatkowania z tytułu wystawionych faktur, które nie zostały opłacone w ciągu 90 dni od wskazanego na nich terminu płatności. 

Rozwiązanie to, pomimo że w pewnym zakresie faktycznie pozwala zabezpieczyć się przed zatorami płatniczymi, ma jednak bardzo istotne wady i ograniczenia. Korektę przychodu można wykonać tylko wtedy, gdy dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Na to i inne ograniczenia obowiązujących aktualnie przepisów o zatorach płatniczych wskazano wprost w uzasadnieniu projektu ustawy wprowadzającej PIT kasowy, który ma być pozbawiony tych ograniczeń.

Korzyści z wprowadzenia kasowego PIT-u

Korzyści z wprowadzenia do polskiego porządku prawnego kasowego PIT-u jest naprawdę wiele. Podstawową jest przede wszystkim możliwość poprawy płynności finansowej polskich przedsiębiorstw. Mowa tu szczególnie o mikro- i małych przedsiębiorstwach, dla których każda nieopłacona na czas faktura może oznaczać zachwianie płynności lub konieczność odłożenia planów inwestycyjnych. Ograniczenie obowiązku podatkowego tylko do faktycznych, zysków, z pewnością pomoże wielu firmom utrzymać finansową stabilizację i zwiększyć możliwości konkurowania z większymi graczami.

Zasada kasowego PIT-u wydaje się też po prostu bardziej sprawiedliwa. Dotychczasowy, memoriałowy sposób ustalania przychodów z działalności gospodarczej, zmusza bowiem przedsiębiorców do zapłaty podatku od dochodu, który w rzeczywistości nie został jeszcze uzyskany. Z drugiej strony pozwala także uwzględniać koszty uzyskania przychodów z faktur, które jeszcze nie zostały zapłacone. Podatek dochodowy w metodzie kasowej płacony jest natomiast dopiero po otrzymaniu zapłaty za faktury, a koszty mogą być zaliczone tylko po faktycznym ich zapłaceniu.

Mówiąc o korzyściach wynikających z PIT-u kasowego, nie można też pominąć dobrowolności tego rozwiązania. Jeżeli więc tylko uznasz, że nie chcesz przechodzić na kasową metodę ustalania przychodu podatkowego, będziesz mieć możliwość kontynuowania dotychczasowej formy rozliczeń. To powoduje, że wprowadzenie kasowego PIT-u dla przedsiębiorców wydaje się zasadniczo nie mieć wad. Każda osoba samodzielnie prowadząca działalność gospodarczą będzie bowiem mogła podjąć decyzję, czy lepsza jest dla niej metoda kasowa, czy memoriałowa.

¹ https://kaczmarski.pl/strefa-wiedzy/zatory-platnicze-na-zyczenie-88-proc-firm-nie-upomina-sie-od-razu-o-pieniadze
² https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-podatku-dochodowym-od-osob-fizycznych-oraz-ustawy-o-zryczaltowanym-podatku-dochodowym-od-niektorych-przychodow-osiaganych-przez-osoby-fizyczne5
³ https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-podatku-dochodowym-od-osob-fizycznych-oraz-ustawy-o-zryczaltowanym-podatku-dochodowym-od-niektorych-przychodow-osiaganych-przez-osoby-fizyczne5