Waloryzacja kapitału początkowego – na czym dokładnie polega?

Inflacja jest największym wrogiem oszczędności. Ale dotyczy nie tylko środków odłożonych na rachunkach bankowych. Zagraża również pieniądzom, które trafiły na konta i subkonta w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Podstawowym sposobem na ich ochronę jest waloryzacja kapitału początkowego. Od czego zależy i jak jest naliczana? Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje dla osób oszczędzających z myślą o jesieni życia!

Na czym polega waloryzacja kapitału początkowego?

Zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby zatrudnione muszą przeznaczać część zarobionych pieniędzy na opłacanie składek ubezpieczeń społecznych, w tym składek emerytalnych i rentowych.

Obecnie trafiają one na indywidualne konto. Część zgromadzonych na emeryturę środków w przeszłości zasila jednak kapitał początkowy. W ten sposób określa się odtworzoną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, które zostały uregulowane przed 1 stycznia 1999 roku. Mowa tu o odtworzeniu, ponieważ wcześniej nie prowadzono indywidualnych kont. Poza tym przy ustalaniu emerytury pod uwagę brane są również środki ze specjalnego subkonta przewidzianego dla członków OFE.

Od zgromadzonej łącznie kwoty zależeć będzie Twoja emerytura, dlatego warto przyglądać się stanowi rachunków. Oczywiście również one są narażone na utratę wartości w związku z inflacją. Aby temu zapobiec, cyklicznie przeprowadzana jest waloryzacja składek emerytalnych opłacanych przez ubezpieczonych.

W przypadku znacznej części ubezpieczonych, zwłaszcza tych starszych, istotną rolę odgrywa waloryzacja kapitału początkowego. W jej ramach ma miejsce przeliczenie stanu środków. Polega ona na:

• corocznym przeliczaniu wartości kapitału początkowego;
• uwzględnieniu wskaźnika waloryzacji, który jest oparty na inflacji.

Waloryzacja ma na celu zachowanie wartości pieniądza w czasie i sprawiedliwe naliczanie przyszłych świadczeń emerytalnych. Dzięki temu siła nabywcza Twojego kapitału emerytalnego nie zmniejszy się, nawet jeśli wskaźniki inflacji będą stosunkowo wysokie.

Regulacje prawne dotyczące waloryzacji

Co ważne: zasady waloryzacji zarówno kapitału początkowego, jak i składek są zapisane w obowiązującym prawie. Te dotyczące kapitału początkowego określa art. 173 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis bardzo precyzyjnie wskazuje zasady waloryzacji kapitału początkowego od 1 czerwca 2000 roku, kiedy miała ona miejsce po raz pierwszy. Zgodnie z nim trzecia waloryzacja (1 czerwca 2002 roku) oraz każda kolejna opiera się na następujących zasadach określonych w art. 25 pkt. 6: „Wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego”.

Jak widzisz, obecnie kapitał początkowy jest waloryzowany na takich samych zasadach jak zgromadzone przez Ciebie składki na kontach w ZUS.

Nieco inaczej wygląda to natomiast w przypadku funduszy zebranych na subkoncie. Tam wskaźnik jest równy średniorocznej dynamice wartości produktu krajowego brutto w cenach bieżących z ostatnich pięciu lat. 

Metody waloryzacji kapitału początkowego

Waloryzacja emerytur lub składek ubezpieczeniowych bazuje na prostej kalkulacji. Zgromadzony kapitał jest mnożony przez przyjęty wskaźnik waloryzacji, w wyniku czego suma zgromadzona w ZUS wzrasta. Pamiętaj, że:

• pod uwagę bierze się fundusze zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego na 31 stycznia danego roku, 
• waloryzację przeprowadza się corocznie od 1 czerwca, 
• w rezultacie waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

Termin, kiedy waloryzacja kapitału początkowego ma miejsce, wbrew pozorom może mieć spore znaczenie dla ubezpieczonych. Zwłaszcza tych, którzy wybierają się na emeryturę. Wniosek opłaca się złożyć po waloryzacji, a więc po 1 czerwca danego roku. Dzięki temu suma kapitału będzie wyższa, co oznacza również wyższą emeryturę.

Jak obliczyć waloryzację kapitału początkowego?

Nie musisz zastanawiać się, jak obliczyć wskaźnik waloryzacji kapitału początkowego. W myśl przepisów minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ma obowiązek opublikowania go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji. Na stronach ZUS publikowana jest tabela waloryzacji kapitału początkowego i składek. Z pomocą tych danych możesz obliczyć, jak zmieni się stan Twojego konta i ile wyniesie różnica. Pamiętaj, że możesz także sprawdzić dokładne sumy na Platformie Usług Elektronicznych ZUS. W 2024 roku stawka waloryzacji kapitału początkowego i składek wyniosła 114,87%, z kolei dla subkont było to 109,91%.

Wpływ inflacji na waloryzację

Od czego zależy waloryzacja kapitału początkowego? Oczywiście podstawowym czynnikiem, który decyduje o jej wymiarze, jest wysokość inflacji w roku poprzedzającym przeprowadzenie waloryzacji. Zgodnie z art. 25 pkt. 6 ustawy „wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku”. Średnioroczny wskaźnik inflacji powiększa się o realny wzrost sumy przypisu składek na ubezpieczenia emerytalne. 

Strategie zabezpieczające kapitał przed utratą wartości

Jak widzisz, rewaloryzacja kapitału początkowego i składek dobrze chroni zgromadzone przez Ciebie fundusze przed inflacją, a nawet pozwala na większy zysk. Nieco gorzej zabezpieczone są fundusze na subkoncie, jednak również w ich przypadku można mówić o minimalizowaniu wpływu spadku wartości pieniądza na ostateczną wysokość Twojej emerytury.

Warto zastosować skuteczne strategie również dla innych środków, jakie gromadzisz. Zarówno tych odkładanych z myślą emeryturze, jak i potrzebnych w bliższej przyszłości. Wybór jest naprawdę szeroki. Przede wszystkim do dyspozycji masz produkty emerytalne, takie jak IKE czy IKZE. Są dobrym sposobem na wypracowanie dodatkowego kapitału na jesień życia dzięki wykorzystaniu specjalnych rozwiązań podatkowych. Wybierając IKZE można dodatkowo skorzystać z ulgi podatkowej i obniżyć PIT za dany rok, w którym nastąpiły wpłaty (art. 26 ust. 1 pkt. 2b). Możesz samodzielnie zdecydować, jaką strategię przyjmiesz. Przed utratą wartości Twoje oszczędności zabezpieczą też obligacje skarbu państwa indeksowane inflacją. Oczywiście możesz także kupować je niezależnie i np. lokować w nich poduszkę finansową.