Czym jest wskaźnik rentowności i jak go sprawdzić?

Rentowność jest jednym z najważniejszych filarów funkcjonowania każdego zdrowego biznesu. Można ją zbadać i zmierzyć, posługując się wskaźnikami rentowności, zwanym też wskaźnikami zyskowności. Dowiedz się, jakie są ich rodzaje i metody obliczania oraz jakie jest znaczenie wskaźników rentowności w analizie finansowej i jak je poprawnie interpretować. 

Definicja wskaźnika rentowności

Wskaźnik rentowności informuje o zdolności konkretnego podmiotu do generowania zysków, a więc takich przychodów, które przewyższają ponoszone koszty. Jest więc pewnego rodzaju miarą, dzięki której można ocenić efektywność działań przedsiębiorstwa, opłacalność oraz szybkość zwrotu z aktywów, kapitału oraz poczynionych inwestycji.

W naukach ekonomicznych mówi się o kilku wskaźnikach rentowności. Jakie są najbardziej użyteczne i w związku z tym najczęściej wykorzystywane?

Rodzaje wskaźników rentowności

Przy analizach przedsiębiorstw najczęściej korzysta się z trzech podstawowych wskaźników rentowności, które badają trzy główne obszary firmowej działalności. Są to:

• wskaźnik ROA (ang. Return on Assets) – wskaźnik rentowności aktywów (nazywany również wskaźnikiem rentowności majątku), czyli wskaźnik, który pokazuje, w jakim stopniu posiadane przez przedsiębiorstwo aktywa są zdolne do generowania zysków;
• wskaźnik ROE (ang. Return on Equity) – wskaźnik rentowności kapitału własnego, który mierzy zysk osiągnięty dzięki posiadanemu kapitałowi własnemu firmy;
• wskaźnik ROS (ang. Return on Sale) – wskaźnik rentowności sprzedaży, który przedstawia relacje pomiędzy wypracowanym zyskiem netto a przychodami netto ze sprzedaży.

Metody obliczania wskaźnika rentowności

Wszystkie trzy powyżej wymienione wskaźniki zyskowności opierają się na bardzo prostych, matematycznych obliczeniach.

Wskaźnik ROA (wskaźnik rentowności aktywów) bada wielkość zysku netto przypadającego na jednostkę aktywów firmy. Jest wynikiem podzielenia osiągniętych zysków netto przez wszystkie posiadane przez przedsiębiorstwo aktywa i pomnożenia wyniku razy 100 procent.

Wskaźnik ROE, czyli wskaźnik rentowności kapitału własnego, pokazuje stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału własnego. Do jego wyliczenia brane są więc pod uwagę zyski netto, które są dzielone przez kapitał własny, a następnie mnożone razy 100 procent.

Wskaźnik rentowności sprzedaży, czyli wskaźnik ROS, obrazuje z kolei efekty finansowe uzyskane ze sprzedaży określonych towarów, produktów i usług. Aby go obliczyć, należy zysk netto podzielić przez przychody ze sprzedaży oraz pomnożyć razy 100 procent.

Znaczenie wskaźnika rentowności w analizie finansowej

Wśród narzędzi analizy finansowej przedsiębiorstwa najczęściej wyróżnia się cztery podstawowe wskaźniki, w tym:

• wskaźnik rentowności,
• wskaźnik płynności,
• wskaźnik rotacji należności,
• wskaźnik zadłużenia.

Badanie zyskowności przedsiębiorstwa poprzez wyliczanie wskaźników rentowności jest więc jednym z najważniejszych elementów całej, ogólnej analizy finansowej. Czasem bywa wręcz nazywane tym najbardziej istotnym. Wskaźniki rentowności dostarczają bowiem informacji na temat sytuacji finansowej firmy w analizowanych okresie. Biorą pod uwagę takie obszary jak: zysk, aktywa, kapitał i sprzedaż.

Aby jednak poszczególne wskaźniki zyskowności można było właściwie wykorzystać, konieczna jest ich odpowiednia interpretacja.

Interpretacja wskaźników rentowności

Podłożenie poszczególnych wartości pod podane wyżej wzory pozwala poznać dane procentowe, które jednak bez odpowiedniego kontekstu niewiele mówią. Jak interpretować wskaźniki rentowności?

Wskaźnik ROA pokazuje, jaki zysk wypracowało dane przedsiębiorstwo w stosunku do posiadanych aktywów. Im wyższy wskaźnik ROA, tym lepsze wykorzystanie aktywów przedsiębiorstwa. Wiele zależy od specyfiki rynku, branży i konkretnego podmiotu. Punktem odniesienia powinna być średnia branżowa, niemniej przyjmuje się, że ROA nie powinno wynosić mniej niż 10%. Najwyższe wartości ROA osiągają firmy z przemysłu surowcowego i paliwowego oraz z rynku kapitałowego. Najniższe natomiast prezentują przedsiębiorstwa z branż takich jak: budownictwo, bankowość i ubezpieczenia.

Aby ocenić otrzymany wskaźnik ROA, warto porównać jego wartość z rezultatami bezpośrednich konkurentów, średnią całej branży oraz wynikami historycznymi badanego podmiotu.

Jak natomiast interpretować wskaźnik rentowności kapitału własnego? Wskaźnik ROE daje informację o rentowności posiadanego kapitału własnego, a więc umiejętności jego efektywnego wykorzystania przez analizowany podmiot. Tu również – tak jak w przypadku wskaźnika ROA – pożądane są jak najwyższe wartości, które szczególne znaczenie mają dla udziałowców i akcjonariuszy. Dzięki ROE wiedzą oni bowiem, na jaki zysk mogą liczyć.

Wskaźnik ROS czasem wymiennie nazywany jest też marżą zysku netto. Pokazuje bowiem, jaką dokładnie kwotę firma uzyskała z każdej złotówki przychodu ze sprzedaży. Wynik wynoszący przykładowo 15% oznacza więc 15 groszy marży zysku netto na każdej złotówce sprzedażowego przychodu. Im wyższy wskaźnik ROS, tym więc lepsza marża netto, a co za tym idzie lepsza sytuacja firmy.

Znowu nie ma tu jednak żadnego konkretnego, pożądanego poziomu, a uzyskane wyniki warto porównać z konkurencją oraz branżową średnią i danymi historycznymi. Szczególnie w kontekście tego ostatniego należy dążyć do przynajmniej stabilnego utrzymywania wskaźnika, gdyż jego spadek może sugerować, że ponoszone koszty i podatkowe zobowiązania „zjadają” coraz większą część przychodów.

Jak poprawić wskaźnik rentowności?

Rentowność firmy to coś, o co powinno się dbać na każdym etapie rozwoju biznesu. Najlepiej zacząć o tym myśleć jeszcze przed założeniem działalności gospodarczej, w momencie konstruowania pomysłu na firmę oraz tworzenia biznesplanu. 

Istnieje jednak szereg sposobów na poprawę wskaźników rentowności już funkcjonującego biznesu. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

• analiza przedsiębiorstwa oraz rynku, na którym firma działa i ocena wniosków;
• badania marketingowe;
• planowanie i kontrola finansów;
• optymalizacja struktury kapitału w celu wykorzystania dźwigni finansowej;
• inwestycje w marketing i reklamę;
• zmiana formy opodatkowania oraz szukanie rozwiązań optymalizacyjnych;
• redukcja kosztów;
• automatyzacja procesów i inwestycje w nowoczesne rozwiązania;
• szkolenie pracowników w celu podnoszenia ich produktywności;
• zmiana lub poszerzenie obecnej oferty, w tym proponowanie dodatkowych usług do produktów i usług już sprzedawanych;
• outsourcing niektórych segmentów działalności;
• zmiana polityki cenowej;
• pozyskanie nowych klientów;
• skracanie poszczególnych etapów procesu sprzedaży.

Narzędzia do analizy rentowności

Opisane wyżej wskaźniki to najczęściej używane i najbardziej skuteczne narzędzia do analizy rentowności. Ich wyliczenie jest proste, a poprawna interpretacja to klucz do poprawy sytuacji Twojej firmy.

Do analizy rentowności przedsiębiorstwa – w zależności od konkretnych potrzeb, skali działalności i dostępnych zasobów – można wykorzystać m.in. systemy ERP (Enterprise Resource Planning), programy do analizy biznesowej oraz arkusze kalkulacyjne. Systemy, takie jak SAP, Oracle Financials, Microsoft Dynamics, z modułami do analizy finansowej, umożliwiają centralizację danych finansowych z różnych działów firmy, a także generowanie raportów finansowych, tworzenie budżetów i prognoz.

Specjalistyczne oprogramowania do analizy biznesowej, np. Tableau i Power BI, to zaawansowane platformy do wizualizacji i analizy danych biznesowych, które pozwalają na łatwe łączenie informacji z różnych źródeł oraz tworzenie dashboardów i różnego typu raportów.

Ułatwieniem w analizie rentowności może być korzystanie z funkcji arkuszy kalkulacyjnych. Z ich pomocą można obliczać wartość bieżących i przyszłych inwestycji (np. NPV, IRR¹) czy raty pożyczek i inwestycji (np. PMT²). Przydatne są też rozmaite formuły do analiz, np. amortyzacji (SLN, SYD, DDB³).

Pamiętaj, że analiza rentowności to narzędzie przydatne dla każdej firmy bez względu na jej wielkość czy formę prawną. Świetnie sprawdzi się więc także w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw oraz jednoosobowych działalności gospodarczych. W pewnym ograniczonym zakresie, na własny użytek, przeprowadzić ją mogą nawet osoby prowadzące działalność nierejestrowaną. Do jej wyliczenia wystarczą podstawowe dane finansowe i najprostszy kalkulator. W celu dokładniejszej analizy, firmy prowadzące bardziej złożoną działalność mogą wspomagać się rozbudowaną funkcjonalnością systemów finansowo-księgowych lub narzędziami BI (ang. Business Intelligence). Z ich pomocą będą w stanie zidentyfikować kluczowe zasoby i obszary przedsiębiorstwa oraz zbadać ich rentowność.

¹ NPV (ang. net present value) – wartość bieżąca netto; IRR (internal rate of return) – wewnętrzna stopa zwrotu. To dwie popularne metody oceny opłacalności inwestycji.

² PMT to funkcja finansowa dostępna w arkuszach kalkulacyjnych, która służy do obliczania stałej kwoty płatności dla pożyczki lub inwestycji przy założeniu stałej stopy procentowej i stałych okresów płatności.

³ SLN, SYD i DDB to funkcje w arkuszach kalkulacyjnych służące do obliczania amortyzacji środków trwałych różnymi metodami. SLN (ang. straight line) – metoda liniowa; SYD (ang. sum of years' digits) – metoda dygresywna; DDB (ang. double declining balance) – metoda podwójnie malejącego salda.