Formy prawne działalności gospodarczej – poznaj je wszystkie
- Jakie są formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej?
- Procedura rejestracji różnych form działalności gospodarczej
- Jednoosobowa działalność gospodarcza – gdy chcesz być wolnym strzelcem
- Spółka cywilna – najprostsza forma spółki
- Spółki osobowe, czyli każdy wspólnik jako samodzielny podmiot
- Spółki kapitałowe – nie tylko dla dużych podmiotów
- Prosta spółka akcyjna (PSA) – nowoczesna forma dla start-upów
- Forma prowadzenia księgowości
- Formy działalności gospodarczej a podatki
- Wybór odpowiedniej formy prawnej a ryzyko biznesowe
- Spółdzielnia, czyli dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób
- Fundacja – nie tylko działania charytatywne
- Działalność gospodarcza w ramach stowarzyszenia
- Oddział firmy zagranicznej
- Zawieszenie i zakończenie działalności – procedury według formy prawnej
- FAQ – Najczęściej zadawane pytania
W Polsce możesz działać biznesowo w kilku formach, m.in. jako spółka cywilna, spółka handlowa czy jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG). Każdy model to inny poziom bezpieczeństwa majątku, inne obowiązki księgowe i odmienny sposób opodatkowania. Wyjaśniamy kluczowe różnice, by ułatwić Ci podjęcie świadomej decyzji.
W Polsce zarejestrowano ponad 4 mln firm, aktywnie na rynku działa jednak ok. 2,5 mln podmiotów, a aż 80% z nich to osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. Oczywiście to jedna z wielu form prowadzenia działalności. Własny biznes zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem, koniecznością poniesienia kosztów i zobowiązaniami wobec instytucji państwowych.
O tym, z czym będzie się wiązać prowadzenie firmy, w znacznym stopniu decyduje forma prawna działalności gospodarczej. Lista dostępnych opcji jest długa. Poznaj je, aby podjąć dobrą decyzję, uzyskać oszczędności i zapewnić sobie swobodę działania.
Jakie są formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej?
Według definicji forma prawna to rodzaj bytu prawnego, jaki przybierają podmioty gospodarki narodowej, który wynika z przepisów określających status prawny i zasady funkcjonowania podmiotów. W praktyce jest to natomiast konkretny sposób organizacji firmy, określony przez obowiązujące przepisy.
Poszczególne formy różnią się zarówno pod względem praw, jak i obowiązków zakładających działalność przedsiębiorców.
Jakie rodzaje form prawnych działalności gospodarczej możesz aktualnie wybrać? Oto one:
- jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG),
- spółka cywilna,
- spółki osobowe – spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna,
- spółki kapitałowe – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, prosta spółka akcyjna.
Poza tym działalność gospodarczą mogą prowadzić również m.in. spółdzielnie, fundacje oraz stowarzyszenia.
Wybierając formy prawne organizacji, zwróć uwagę nie tylko na potencjalne korzyści, ale również na wymogi formalne. Przede wszystkim dobierz sposób funkcjonowania firmy do profilu jej działania, wielkości i zobowiązań, jakie podejmuje. Poniżej znajdziesz opis każdej z dostępnych form prawnych, dzięki czemu podjęcie dobrej decyzji będzie prostsze.
| Forma działalności | Minimalna liczba założycieli | Odpowiedzialność założycieli | Minimalny kapitał | Rejestracja | Opodatkowanie dochodu | Rodzaj księgowości | |
| Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) | 1 | Nieograniczona (całym majątkiem) | Brak wymogu | CEIDG | PIT | Uproszczona (do limitu) | |
| Spółka cywilna | 2 | Nieograniczona i solidarna wspólników | Brak wymogu | Wspólnicy w CEIDG | PIT (u wspólników) | Uproszczona (do limitu) | |
| Spółka jawna | 2 |
|
Brak wymogu | KRS | PIT (u wspólników, jeżeli wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne, to może istnieć obowiązek opłacania CIT) | Uproszczona (do limitu) | |
| Spółka partnerska | 2 (wolne zawody) | graniczona za błędy innych partnerów | Brak wymogu | KRS | PIT (u wspólników) | Uproszczona (do limitu) | |
| Spółka komandytowa | 2 | Zróżnicowana (komplementariusz - nieograniczona, komandytariusz - ograniczona) | Brak wymogu | KRS | CIT (podwójne opodatkowanie) | Pełna | |
| Spółka z o.o. | 1 | Ograniczona (do wysokości udziałów) | 5 000 zł | KRS | CIT (podwójne opodatkowanie) | Pełna | |
| Prosta Spółka Akcyjna (PSA) | 1 | Ograniczona (akcjonariusze nie odpowiadają) |
|
KRS | CIT (podwójne opodatkowanie) | Pełna | |
| Spółka Akcyjna (SA) | 1 | Ograniczona (akcjonariusze nie odpowiadają) | 100 000 zł | KRS | CIT (podwójne opodatkowanie) | Pełna |
Procedura rejestracji różnych form działalności gospodarczej
W Polsce działają dwa główne rejestry: CEIDG dla przedsiębiorców indywidualnych oraz KRS dla spółek.
- Rejestracja w CEIDG (dla JDG i wspólników spółki cywilnej) – jest to najprostsza i najszybsza droga do założenia firmy. Proces jest bezpłatny i można go zrealizować w pełni online z pomocą Profilu Zaufanego lub osobiście w urzędzie gminy. Możesz też założyć firmę samodzielnie przez wniosek na Firmove (z wykorzystaniem aktywnej aplikacji mObywatel) lub z pomocą księgowej od ING. Sam wniosek na formularzu CEIDG-1 działa na zasadzie „jednego okienka” – automatycznie zgłasza firmę do urzędu skarbowego (NIP), GUS (REGON) i ZUS. Działalność można rozpocząć praktycznie od razu
- Rejestracja w KRS (dla spółek handlowych) – wszystkie spółki (osobowe i kapitałowe) wymagają wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Procedura jest bardziej sformalizowana, czasochłonna i płatna. Zazwyczaj wymaga przygotowania umowy spółki w formie aktu notarialnego, a następnie złożenia elektronicznego wniosku przez Portal Rejestrów Sądowych (PRS). Proces wiąże się z opłatami sądowymi. Dla niektórych spółek (np. sp. z o.o.) istnieje uproszczona ścieżka S24, która jest szybsza i tańsza, ale bazuje na gotowym wzorcu umowy.
Jednoosobowa działalność gospodarcza – gdy chcesz być wolnym strzelcem
Wielu osobom rozpoczęcie przygody z biznesem kojarzy się z założeniem jednoosobowej działalności gospodarczej. Nic w tym dziwnego: to najprostszy, najtańszy i najszybszy sposób na zostanie przedsiębiorcą. Aby to zrobić, wystarczy np. przez internet lub w odpowiednim urzędzie gminy wypełnić formularz CEIDG-1.
Nie poniesiesz w związku z tym żadnych kosztów, nie będzie również – w przeciwieństwie do spółek – potrzebny kapitał zakładowy. Jak wskazuje nazwa: swoją firmę będziesz prowadzić samodzielnie, czyli bez wsparcia wspólników. Równie łatwe, co założenie działalności, okaże się zarządzanie przedsiębiorstwem.
Uproszczona księgowość (do 2 000 000 euro obrotu) pozwala obniżyć koszty jej prowadzenia. Rozliczaniem również możesz zająć się samodzielnie. W zależności od formy opodatkowania, jaką wybierzesz, podstawą do jej obliczania będzie albo Księga Przychodów i Rozchodów, albo ewidencja przychodu w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą to bardzo często osoby samozatrudnione, a więc np. programiści czy graficy komputerowi świadczący usługi na podstawie umowy B2B. Wbrew popularnemu przekonaniu wcale nie oznacza to jednak, że prowadząc indywidualną działalność, nie możesz zatrudniać pracowników. Możesz zawrzeć z nimi umowę o pracę, do dyspozycji pozostają również umowy cywilnoprawne.
Jednoosobowa działalność gospodarcza oznacza:
- łatwą i bezpłatną procedurę założenia działalności, m.in. przez wygodny formularz na Firmove.pl – z pomocą księgowej od ING lub samodzielnie;
- możliwość załatwienia formalności związanych z zakładaniem firmy przez internet;
- obowiązywanie uproszczonej księgowości i rozliczeń;
- działanie samodzielne bez pomocy wspólników;
- możliwość czasowego zawieszenia działalności gospodarczej (minimalny okres zawieszenia to 30 dni);
- możliwość prostej likwidacji JDG – procedura jest uproszczona i wymaga jedynie złożenia odpowiedniego wniosku do CEIDG.
Oczywiście JDG ma również pewne wady:
- pełna odpowiedzialność własnym majątkiem za zobowiązania firmy.
- brak możliwości działania ze wspólnikami,
- konieczność opłacania składek ZUS – nawet jeśli firma przyniosła stratę.
Spółka cywilna – najprostsza forma spółki
Jeżeli nie zamierzasz działać samodzielnie i masz wspólnika, z którym chcesz rozwijać biznes, pomyśl o spółce. Do dyspozycji pozostaje kilka jej rodzajów. Jednym z najprostszych jest spółka cywilna. Aby ją założyć, wspólnicy, czyli np. osoby fizyczne prowadzące swoje działalności gospodarcze, muszą zawrzeć pisemną umowę spółki. Ponadto każdy ze wspólników podlega osobnej rejestracji w CEIDG.
Prawo daje dużą dowolność dotyczącą treści umowy, w tym również wkładów, które wnoszą do spółki wspólnicy. Sama spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, nie płaci ani PIT ani CIT (płaci VAT i inne podatki lokalne), a za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem. Co ważne, przy przychodach nieprzekraczających limitu 2 mln euro możliwe jest prowadzenie uproszczonej księgowości (KPiR lub ewidencja przychodów; przy ryczałcie, jeśli wspólnicy złożą stosowne oświadczenia).
Oczywiście spółka cywilna może zatrudniać pracowników czy zlecać zadania zleceniobiorcom. Jeżeli interesuje Cię ta forma działalności, zwróć uwagę przede wszystkim na uregulowanie zasad funkcjonowania firmy ze wspólnikiem – to częsty problem wynikający z braku dokładnych regulacji prawnych.
Decyzje wspólników co do zasady zapadają jednomyślnie, chyba że umowa stanowi inaczej. Bez wątpienia minusem spółki cywilnej jest również duży zakres odpowiedzialności wspólników, wobec czego ten model nie sprawdzi się w przypadku firm, które działają w warunkach podwyższonego ryzyka biznesowego.
Spółki osobowe, czyli każdy wspólnik jako samodzielny podmiot
Większe możliwości działania gwarantują spółki osobowe. Są to spółki prawa handlowego, które wprawdzie nie mają osobowości prawnej, lecz posiadają zdolność prawną, sądową i procesową. W związku z tym czasami określa się je mianem ułomnych osób prawnych. Co to oznacza w praktyce? Jeżeli zdecydujesz się na założenie spółki osobowej, będzie ona mogła samodzielnie nabywać prawa rzeczowe i zobowiązania, czyli np. być właścicielem nieruchomości czy zaciągać kredyty.
Zwróć uwagę, że wszystkie spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) muszą być zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).Spółka osobowa może również być pozywana lub pozywać w procesach sądowych i posiadać majątek odrębny od majątku wspólników. Poza tym występuje na rynku jako samodzielna firma.
Istnieją 4 rodzaje spółki osobowej:
- spółka jawna,
- spółka partnerska – jest dostępna wyłącznie dla przedstawicieli wolnych zawodów (np. lekarzy, adwokatów, architektów),
- spółka komandytowa,
- spółka komandytowo-akcyjna.
Którą z nich wybrać? Spółki osobowe znacząco różnią się nie tylko pod względem organizacyjnym, ale również odpowiedzialności wspólników, partnerów lub komplementariuszy, którzy je tworzą.
- W przypadku spółki jawnej każdy wspólnik własnym majątkiem ponosi solidarną i pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.
- Jeżeli wybierzesz spółkę partnerską, nie poniesiesz odpowiedzialności z tytułu działań i zaniechań zatrudnionych przez spółkę osób, jeśli podlegały kierownictwu innych partnerów albo jeśli miały związek z wykonywaniem przez innego partnera w spółce wolnego zawodu.
- W przypadku spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej komandytariusz ponosi ograniczoną odpowiedzialność, natomiast komplementariusz ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Ma ona jednak charakter subsydiarny, to znaczy, że egzekucja z jego majątku jest możliwa dopiero po nieskutecznej egzekucji z majątku spółki. Warto zaznaczyć, że od 2021 roku spółka komandytowa jest podatnikiem podatku CIT, co oznacza podwójne opodatkowanie zysków.
O tym, który wspólnik zostanie komplementariuszem, a który komandytariuszem, decyduje umowa spółki. Komplementariusze sprawują zarząd nad spółką i prowadzą jej sprawy oraz mają prawo do jej reprezentowania.
W przeciwieństwie do spółek kapitałowych spółki osobowe nie posiadają organów spółki. W spółce partnerskiej możliwe jest jednak utworzenie zarządu, a w komandytowo-akcyjnej odbywa się walne zgromadzenie akcjonariuszy.
Spółki kapitałowe – nie tylko dla dużych podmiotów
Spółki kapitałowe to formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczych, które gwarantują największą swobodę działania. Ten model prowadzenia firmy może Cię przekonać zwłaszcza dzięki niższemu ryzyku: przedsiębiorca nie odpowiada za zobowiązania spółki swoim majątkiem. Odpowiedzialność wspólników jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu.
Masz do wyboru trzy formy spółek kapitałowych:
- spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółkę akcyjną,
- prostą spółkę akcyjną.
Szczególną popularnością cieszy się zwłaszcza pierwsza z nich. Dzięki stosunkowo prostym przepisom, niezbyt wysokim kosztom i możliwości załatwienia większości spraw przez internet, spółka z o.o. jest również chętnie wybieraną alternatywą dla indywidualnej działalności gospodarczej.
Inaczej niż w wielu innych spółkach – może ją utworzyć zarówno kilku wspólników, jak i jedna osoba. Sam proces zakładania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wprawdzie nieco bardziej skomplikowany niż w przypadku firmy jednoosobowej, jednak to rozwiązanie ma istotne zalety.
Należą do nich przede wszystkim:
- odpowiedzialność do wysokości wniesionego wkładu – nie ryzykujesz własnym majątkiem, a jedynie wniesionym do spółki wkładem;
- brak konieczności opłacania składek ZUS – jeżeli w spółce jest przynajmniej dwóch wspólników, nie musisz opłacać składek na ubezpieczenia,
- rejestracja przez internet – jest możliwa poprzez Portal Rejestrów Sądowych (dawniej eKRS). Przy rejestracji w KRS NIP i REGON są nadawane automatycznie,
- stosunkowo niskie koszty założenia spółki – aby założyć spółkę z o.o., musisz dysponować minimalnym kapitałem w wysokości 5 000 zł (jeżeli jest dwóch wspólników, to podlega on podziałowi w zależności od udziałów). Dodatkowym kosztem może być akt notarialny. Za samo założenie spółki przez portal S24 zapłacisz 250 zł opłaty sądowej i 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma również kilka wad:
- pełna księgowość – sporym problemem i kosztem może okazać się kwestia rachunkowości (prowadzenie pełnej księgowości);
- sprawozdawczość – jeżeli założysz spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, Twoim obowiązkiem będzie składanie co roku sprawozdania finansowego, w przypadku większych podmiotów uzupełnione o opinię biegłego rewidenta;
- podwójne opodatkowanie – Twoja spółka z o.o. będzie podatnikiem CIT. Zapłacisz wobec tego 19% od dochodu osiągniętego przez spółkę. Preferencyjny CIT w wysokości 9% zapłacisz w pierwszym roku podatkowym lub jeśli w ciągu roku przychód Twojej firmy nie przekroczy kwoty 5 248 000 zł. Oczywiście opodatkowaniu będzie podlegać również wypłacenie środków ze spółki, np. w formie dywidendy czy w formie wynagrodzenia za obowiązki wykonywane w ramach umowy o pracę, zlecenia czy powołania.
Spółka akcyjna to najbardziej skomplikowany i najdroższy rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Może zostać założona przez jedną lub więcej osób fizycznych, prawnych czy jednostek organizacyjnych. Wspólnicy obejmują natomiast akcje, które emituje spółka, wobec czego występują jako jej akcjonariusze.
Ponadto spółka akcyjna musi posiadać obowiązkowe organy: walne zgromadzenie, zarząd i radę nadzorczą. Minimalna wartość kapitału zakładowego wynosi aż 100 tys. zł. Minimalna wartość jednej akcji, jaką może nabyć akcjonariusz, to 1 grosz. To świetne rozwiązanie, jeżeli Twoja firma potrzebuje dużego kapitału: jego pozyskanie będzie możliwe dzięki zaangażowaniu akcjonariuszy.
Możesz skorzystać również z prostej spółki akcyjnej – to nowa forma działalności, która usuwa bariery znane ze standardowej spółki akcyjnej.
Prosta spółka akcyjna (PSA) – nowoczesna forma dla start-upów
Prosta spółka akcyjna to nowoczesna forma spółki kapitałowej, stworzona m.in. z myślą o innowacyjnych przedsięwzięciach, start-upach i branży technologicznej.
Jej najważniejsze cechy to:
- minimalny kapitał zakładowy – do jej założenia wystarczy symboliczna 1 złotówka kapitału akcyjnego, co usuwa główną barierę finansową dla początkujących przedsiębiorców;
- elastyczność wkładów – zamiast gotówki, jako wkład do spółki można wnieść pracę własną, usługi czy know-how. To idealne rozwiązanie dla firm, których największą wartością są umiejętności i wiedza założycieli;
- uproszczone formalności – PSA oferuje dużą swobodę w kształtowaniu umowy spółki, umożliwia podejmowanie uchwał za pomocą poczty e-mail, a procedury dotyczące zarządzania kapitałem oraz ewentualnej likwidacji są prostsze niż w standardowej spółce akcyjnej;
- możliwość założenia przez internet;
- proste objęcie akcji – nie trzeba posiadać środków pieniężnych, można zastąpić go np. świadczeniem na jej rzecz usług czy pracy.
Forma prowadzenia księgowości
Jedną z najbardziej fundamentalnych różnic między formami działalności są obowiązki związane z prowadzeniem ewidencji finansowej.
Uproszczona księgowość (KPiR lub ewidencja przychodów) – jej głównym celem jest ustalenie podstawy do obliczenia podatku dochodowego. Przedsiębiorcy, w zależności od wybranej formy opodatkowania, prowadzą:
- Podatkową Księgę Przychodów i Rozchodów (KPiR) – dla opodatkowania na zasadach ogólnych (skala podatkowa) lub podatkiem liniowym.
- ewidencję przychodów – dla opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Co do zasady prawo do prowadzenia uproszczonej księgowości – pod warunkiem że przychody netto za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły limitu 2 milionów euro – mają: jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG), spółka cywilna, spółka jawna, spółka partnerska.
Po przekroczeniu limitu podmioty te są zobowiązane do przejścia na pełną księgowość.
Pełna księgowość (Księgi Rachunkowe) – szczegółowy system ewidencji regulowany przez Ustawę o rachunkowości. Wymaga nie tylko bieżącego księgowania wszystkich operacji, ale także sporządzania rocznych sprawozdań finansowych (na który między innymi składają się bilans oraz rachunek zysków i strat). Obowiązek niezależnie od wysokości osiąganych przychodów dotyczy:
- wszystkich spółek kapitałowych: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej, spółki akcyjnej,
- spółki komandytowej,
- spółki komandytowo-akcyjnej.
Formy działalności gospodarczej a podatki
Opodatkowanie dochodów to jeden z najważniejszych aspektów wpływających na rentowność firmy. Wybór formy prawnej determinuje, czy przedsiębiorca będzie rozliczał się na zasadach przewidzianych dla osób fizycznych (PIT) czy dla osób prawnych (CIT).
- Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) – dotyczy dochodów:
- JDG,
- spółki cywilnej,
- spółki jawnej (jeżeli wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne może istnieć obowiązek opłacania CIT),
- spółki partnerskiej.
Dochód firmy jest przypisywany bezpośrednio do właściciela lub wspólników, którzy płacą podatek PIT według wybranej formy: na zasadach ogólnych (skala podatkowa), podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
- Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) – w tym modelu to spółka jest podatnikiem i odprowadza podatek od wypracowanego przez siebie dochodu. CIT płacą:
- spółki kapitałowe (sp. z o.o., PSA, S.A.),
- spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna (od 2021 roku)..
Kluczową wadą spółek opodatkowanych CIT jest zjawisko podwójnego opodatkowania – dochód firmy jest opodatkowany dwa razy:
- najpierw spółka płaci podatek CIT od swojego dochodu,
- następnie, gdy pozostały zysk jest wypłacany wspólnikom w formie dywidendy, wspólnicy płacą od tej kwoty podatek PIT.
Efektywne obciążenie podatkowe zysku jest więc znacznie wyższe niż w przypadku form opodatkowanych tylko podatkiem PIT.
Wybór odpowiedniej formy prawnej a ryzyko biznesowe
Kluczowym czynnikiem, który musi wziąć pod uwagę każdy przedsiębiorca, jest zakres odpowiedzialności za zobowiązania firmy. Od tego zależy, czy ewentualne niepowodzenie biznesowe pociągnie za sobą ryzyko utraty prywatnego majątku. Poszczególne formy prawne drastycznie różnią się pod tym względem.
- Pełne ryzyko (odpowiedzialność nieograniczona) – w jednoosobowej działalności gospodarczej i spółce cywilnej przedsiębiorca (lub wspólnicy) odpowiada za długi firmy całym swoim majątkiem osobistym, bez żadnych ograniczeń. Podobnie jest w spółce jawnej, gdzie wszyscy wspólnicy odpowiadają solidarnie i osobiście. To formy o najwyższym poziomie ryzyka.
- Zróżnicowane ryzyko (spółki osobowe) – spółki partnerska i komandytowa to bardziej złożone modele. W spółce partnerskiej partner nie odpowiada za błędy zawodowe innych partnerów. W spółce komandytowej ryzyko jest podzielone: komplementariusz odpowiada bez ograniczeń, natomiast komandytariusz (wspólnik pasywny) ryzykuje tylko do wysokości wniesionego wkładu (sumy komandytowej).
- Ograniczone ryzyko (spółki kapitałowe) – zapewniają największe bezpieczeństwo majątku prywatnego. W ich przypadku to spółka jako osoba prawna odpowiada za zobowiązania własnym majątkiem. Odpowiedzialność wspólników jest ograniczona do wartości wniesionych przez nich wkładów lub akcji. Oznacza to, że wierzyciele co do zasady nie mogą sięgnąć do ich prywatnych oszczędności czy nieruchomości.
Podejmowanie decyzji przez wspólników
Sposób zarządzania firmą również zależy od jej formy prawnej. W spółkach osobowych (cywilnej, jawnej) co do zasady każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, a kluczowe decyzje wspólników wymagają jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
W spółkach kapitałowych struktura jest bardziej sformalizowana – za bieżące zarządzanie odpowiada zarząd, a wspólnicy (udziałowcy, akcjonariusze) podejmują najważniejsze decyzje w formie uchwał na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu, zazwyczaj większością głosów.
Spółdzielnia, czyli dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób
Jednoosobowa działalność, spółka cywilna, spółki osobowe i kapitałowe to podstawowe formy prowadzenia działalności. Nie wyczerpują jednak tego zagadnienia, ponieważ działalność gospodarczą można prowadzić również w inny sposób, np. w formie spółdzielni.
Zasady jej działania reguluje Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze, która stanowi, że spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Jej zadaniem jest prowadzenie w ich interesie wspólnej działalności gospodarczej. Sam majątek spółdzielni jest natomiast prywatną własnością członków, a podstawę działania stanowi uchwalany przez założycieli statut.
Założenie spółdzielni jest dosyć skomplikowane: może to zrobić co najmniej 10 osób fizycznych lub co najmniej trzy osoby prawne. W przypadku spółdzielni rolnych jest to przynajmniej 5 osób. Jeżeli chcesz założyć spółdzielnię, musisz zarejestrować ją w Krajowym Rejestrze Sądowym. Pewnym wariantem spółdzielni jest spółdzielnia socjalna, która łączy w sobie funkcje działalności gospodarczej i organizacji charytatywnej. Połowę członków spółdzielni socjalnej muszą stanowić osoby zagrożone wykluczeniem społecznym.
Fundacja – nie tylko działania charytatywne
Fundacje kojarzą się głównie z działalnością charytatywną, jednak mogą prowadzić również działalność gospodarczą. W tym zakresie Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach nakłada na nie pewne ograniczenia. Przede wszystkim działalność gospodarcza może być prowadzona w rozmiarach służących realizacji celów fundacji.
Zasadniczy cel jej istnienia nie może być więc jedynie pretekstem do wykonywania działalności gospodarczej. W takim przypadku sąd może odmówić rejestracji podmiotu. Jeżeli interesuje Cię założenie fundacji z działalnością gospodarczą, musisz pamiętać przede wszystkim o tym, że:
- tego typu podmiot musi prowadzić pełną księgowość –możliwość prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów mają działające w sferze zadań publicznych organizacje pozarządowe (w tym fundacje), których przychody w poprzednim roku nie przekroczyły równowartości 2 mln euro.,
- fundacje z działalnością gospodarczą są zobowiązane do składania corocznego sprawozdania finansowego,
- fundacja może być płatnikiem podatku VAT,
- wypracowany dochód, który nie będzie przeznaczony na cele społeczne, zostanie opodatkowany podatkiem CIT.
Działalność gospodarcza w ramach stowarzyszenia
Na podobnej zasadzie działa prowadzenie działalności gospodarczej w ramach stowarzyszeń. Również w tym przypadku działalność gospodarcza nie może przeważać nad zasadniczym celem istnienia podmiotu.
Ustawa wskazuje, że stowarzyszenia prowadzą ją według ogólnych zasad, które określają inne przepisy. Dochód z tej działalności musi służyć realizacji celów statutowych i nie może być dzielony między członków. Stowarzyszenia stają się przedsiębiorcami, kiedy prowadzą działalność gospodarczą i są wpisane do KRS.
Oddział firmy zagranicznej
Na terytorium Polski mogą również działać firmy, które są zarejestrowane za granicą. Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą w innym kraju, możesz utworzyć oddział w Polsce. W tym celu musisz dokonać wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS (Krajowego Rejestru Sądowego).
Należy zrobić to w formie elektronicznej – również w taki sposób powinny być podpisane wszystkie dokumenty. Równocześnie musisz wskazać polski adres osoby upoważnionej do reprezentowania przedsiębiorcy.
Ograniczenia dla cudzoziemców w prowadzeniu działalności gospodarczej
Obywatele państw spoza Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG) co do zasady mogą prowadzić w Polsce działalność gospodarczą jedynie w 4 formach:
- spółki komandytowej,
- spółki komandytowo-akcyjnej,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółki akcyjnej.
Prowadzenie działalności w innych formach, np. jednoosobowej działalności gospodarczej, jest możliwe dopiero po spełnieniu dodatkowych warunków, takich jak posiadanie zezwolenia na pobyt stały.
Zawieszenie i zakończenie działalności – procedury według formy prawnej
Każdą działalność gospodarczą można czasowo zawiesić lub zlikwidować. Możliwość zawieszenia dotyczy wszystkich form prawnych, a minimalny okres to 30 dni. Procedury likwidacji działalności gospodarczej różnią się w zależności od formy.
Przykładowo, w przypadku JDG wystarczy prosty wniosek w CEIDG, natomiast likwidacja spółek handlowych to skomplikowany, sformalizowany proces prowadzony w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych i zakończony wykreśleniem z KRS.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Jakie są podstawowe formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce?
Podstawowe formy to jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG), spółka cywilna oraz spółki handlowe, które dzielą się na spółki osobowe (np. jawna, partnerska) i kapitałowe (np. sp. z o.o., akcyjna).
Czym różni się jednoosobowa działalność gospodarcza od spółek?
Główne różnice to odpowiedzialność (w JDG całym majątkiem, w spółkach kapitałowych ograniczona), proces rejestracji (JDG w CEIDG, spółki handlowe w KRS) oraz forma własności (JDG ma jednego właściciela, spółki co najmniej dwóch, z wyjątkiem jednoosobowej sp. z o.o.).
Na czym polega rejestracja działalności w CEIDG i KRS?
CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej) to darmowy rejestr dla osób fizycznych prowadzących działalność (JDG) i wspólników spółek cywilnych. KRS (Krajowy Rejestr Sądowy) to rejestr m.in. spółek handlowych, fundacji i stowarzyszeń; wpis jest płatny i bardziej sformalizowany.
Jak wygląda odpowiedzialność wspólników w różnych formach prawnych?
W spółkach osobowych (jawna, cywilna) wspólnicy odpowiadają solidarnie i bez ograniczeń całym swoim majątkiem. W spółkach kapitałowych (sp. z o.o., SA) odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości wniesionych wkładów/akcji.
Jakie spółki wymagają minimalnego kapitału zakładowego i ile on wynosi?
Minimalny kapitał zakładowy jest wymagany w spółkach kapitałowych – spółka z o.o.: 5 000 zł, prosta spółka akcyjna: 1 zł (kapitał akcyjny), spółka akcyjna: 100 000 zł – oraz w spółkach komandytowo-akcyjnych: 50 000 zł.
Jakie obowiązkowe organy musi posiadać spółka z o.o. i spółka akcyjna?
W spółce z o.o. obowiązkowym organem jest zarząd i zgromadzenie wspólników; rada nadzorcza jest obowiązkowa tylko w określonych przypadkach. W spółce akcyjnej obowiązkowe są zawsze trzy organy: zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie.
Czym jest spółka partnerska i kto może ją założyć?
Jest to spółka osobowa przeznaczona wyłącznie dla osób wykonujących tzw. wolne zawody, np. lekarzy, prawników, architektów, doradców podatkowych. Pozwala ograniczyć odpowiedzialność za błędy zawodowe innych partnerów.
Kiedy spółka komandytowa stała się podatnikiem CIT i co to oznacza?
Spółka komandytowa stała się podatnikiem CIT w 2021 roku. Oznacza to, że jej dochody są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT), a zyski wypłacane wspólnikom będącym osobami fizycznymi (dywidendy) podlegają dodatkowo opodatkowaniu PIT. Prowadzi to do tzw. podwójnego opodatkowania.
Czy w spółkach można prowadzić uproszczoną księgowość?
Tak, w spółce cywilnej, jawnej i partnerskiej można prowadzić księgowość uproszczoną (KPiR lub ewidencję przychodów), pod warunkiem że roczne przychody netto nie przekraczają równowartości 2 mln euro.
Czy każda forma działalności pozwala na zawieszenie działalności?
Tak, każdą działalność gospodarczą, niezależnie od formy prawnej, można zawiesić na minimum 30 dni.
Czy doradca podatkowy lub prawny może pomóc w wyborze formy prawnej?
Zdecydowanie tak. Konsultacja z doradcą podatkowym lub prawnym jest wysoce rekomendowana, ponieważ pozwala na wybór formy prawnej optymalnej pod względem podatkowym, prawnym i biznesowym, dopasowanej do skali i rodzaju planowanej działalności.
Jakie formy działalności warto rozważyć przy niewielkim kapitale?
Przy niewielkim kapitale początkowym dobrze sprawdzają się jednoosobowa działalność gospodarcza i spółka cywilna, które nie wymagają żadnego kapitału. Warte rozważenia są też prosta spółka akcyjna (minimalny kapitał 1 zł) i spółka z o.o. (minimalny kapitał 5 000 zł).
Jakie kryteria warto brać pod uwagę przy wyborze formy prowadzenia działalności?
Najważniejsze kryteria to: zakres odpowiedzialności za zobowiązania (majątkiem firmowym czy prywatnym), liczba wspólników, wymagany kapitał początkowy, rodzaj księgowości (uproszczona czy pełna), forma opodatkowania oraz plany rozwoju firmy.
Polecamy
- Jak założyć firmę i rozpocząć jednoosobową działalność w 2025? Rejestracja firmy krok po krokuczas czytania15minutyartykuł zawiera załącznik16.09.2025Podpowiadamy, jak krok po kroku założyć jednoosobową działalność. Nie czekaj - sprawdź!15min
- Spółka cywilna – rejestracja krok po krokuczas czytania4minuty12.12.2022Dowiedz się, jakie są zalety i wady założenia spółki cywilnej, a także jak ją zarejestrować.
- Jak działa spółka komandytowa i jaki jest podział odpowiedzialności wspólników?czas czytania6minuty16.02.2023Spółka komandytowa to jeden z możliwych rodzajów prowadzenia działalności. Co wyróżnia tą formę?
- Umowa o pracę czy B2B – co wybrać?czas czytania9minuty13.08.2025W tym wideo Agata Nowak z ING Księgowość, wyjaśnia kluczowe różnice między kontraktem B2B a umową o pracę – zarówno pod kątem kosztów, jak i praw oraz obowiązków.
- Działalność nierejestrowana a umowa o pracę, o dzieło i zlecenie – przewodnikczas czytania6minuty04.09.2023W tym artykule opowiem Ci m.in. o podstawowych aspektach praktycznych związanych z łączeniem umowy o pracę i działalności nierejestrowanej.
- Od działalności nierejestrowanej do własnej firmy, czyli start w biznesieczas czytania34minuty01.10.2025To pierwszy odcinek drugiego sezonu podcastu Rozmowy o biznesie! Tomasz Palak, radca prawny, w rozmowie z Dorotą Sierakowską komentuje temat działalności nierejestrowanej i momentu rejestracji firmy. Koniecznie posłuchaj!
