Działalność bez rejestracji firmy. Kiedy jest to możliwe?

Prowadzenie działalności gospodarczej bez rejestracji brzmi dość nieprawdopodobnie? A jednak jest to możliwe - prawo przedsiębiorców uwzględnia możliwość prowadzenia firmy bez rejestracji. W poniższym tekście przybliżymy Ci to zagadnienie: wskażemy m.in. główne różnice takiego modelu prowadzenia biznesu w odniesieniu do tradycyjnej jednoosobowej działalności gospodarczej. Podpowiemy też, ile możesz zarobić. Zaczynajmy!

Czym jest działalność nierejestrowana?

Jest to rodzaj działalności zarobkowej osób fizycznych o maksymalnie uproszczonej formule, która nie wymaga praktycznie żadnych formalności (w tym rejestracji w CEIDG). W zamian jednak, jeśli chcesz skorzystać z tej opcji, musisz liczyć się z pewnymi ograniczeniami.

W 2023 roku minimalne wynagrodzenie do 30 czerwca wynosiło 3490 zł, a od 1 lipca - 3600, co oznacza, że miesięczne przychody na działalności nierejestrowanej w 2023 roku nie mogły przekroczyć 1745 zł (w pierwszym półroczu) i 2700 zł (w drugim).

Kwestii, na które warto zwrócić uwagę jest więcej. Opowiadamy o nich w kolejnych akapitach.

Działalność rejestrowana a nierejestrowana – różnice

Głównymi różnicami są przede wszystkim uproszczone – a właściwie sprowadzone niemalże do zera – formalności oraz limit możliwych do osiągnięcia przychodów w danym miesiącu. Zarobkowanie w takiej formie oznacza oszczędność czasu, który przedsiębiorca zazwyczaj poświęca chociażby na prowadzenie księgowości, wypełnianie deklaracji i odprowadzanie należnych składek na ZUS.

Pamiętaj też, że mimo tego, że dochód z takiej działalności podlega opodatkowaniu, to jest on rozliczany raz w roku, a nie co miesiąc lub kwartał, jak ma to miejsce np. w JDG (jednoosobowych działalnościach gospodarczych).

Różnicę zauważysz również w kwestii podatku VAT. Ze względu na niski limit przychodów, zdecydowana większość takich podmiotów korzysta ze zwolnienia przedmiotowego. Od reguły tej są jednak pewne wyjątki, które definiuje art. 113 ust. 13 ustawy o VAT.

Poza wymienionymi kwestiami istnieje jeszcze jedna, ale istotna różnica: firma bez rejestracji dostępna jest tylko dla osób fizycznych, które w okresie poprzednich 5 lat (60 miesięcy) nie prowadziły "standardowej" działalności gospodarczej. Jeśli zastanawiasz się, czy będzie Ci w ogóle potrzebny NIP - na ten temat dowiesz się więcej z tekstu naszego eksperta.

Rodzaje działalności, których nie trzeba rejestrować

O ile Twój biznes bez rejestracji nie przekracza maksymalnego progu dochodowego, możesz prowadzić w ten sposób większość rodzajów działalności. Wyjątek stanowią tu przedsiębiorstwa wymagające odpowiednich zezwoleń. Dodatkowo przepisy zezwalają na prowadzenie następujących rodzajów działalności:

• agroturystyki rolników,
• produkcji wina przez rolników,
• handlu detalicznego (rolniczego).

Zagrożenia związane z działalnością nierejestrowaną

Prawo zdejmuje z Ciebie jako „przedsiębiorcy-nowicjusza” mnóstwo obowiązków. Nie oznacza to jednak, że nie musisz przejmować się absolutnie niczym. Istnieje pewne minimum, którego należy dopilnować, by nie mieć kłopotów z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych czy z fiskusem.

Prawo nakłada na Ciebie takie obowiązki, jak:

• prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży,
• przestrzeganie praw konsumentów (uznawanie prawa do reklamacji, zwrotu lub naprawy),
• wystawianie faktur lub rachunków na życzenie klienta,
• rozliczenie przychodów uzyskanych z działalności w rocznym zeznaniu.

Pamiętaj też, aby pilnować dokładnie, ile zarobisz w danym miesiącu. Jeśli Twój przychód przekroczy limit 75% aktualnego minimalnego wynagrodzenia w Polsce, firma zostaje automatycznie uznana za działalność gospodarczą. Musisz wówczasz zarejestrować ją w CEIDG w ciągu 7 dni od dnia przekroczenia limitu, a co za tym idzie, będzie też trzeba opłacać m.in. ZUS i inne składki.

Biznes bez rejestracji a osoby niepełnoletnie

Prawo zezwala na to, aby osoby niepełnoletnie prowadziły działalność nierejestrowaną, ponieważ co do zasady nie wymaga ona posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych. Z drugiej jednak strony niepełnoletni przedsiębiorcy będą objęci pewnymi ograniczeniami: nie mogą np. zawierać umów z kontrahentami na dostawę czy sprzedaż towarów w swoim imieniu. W praktyce oznacza to, że np. 17-latek może zarobkować, o ile otrzyma zgodę od ustawowego przedstawiciela, którym zazwyczaj jest rodzic.

Niepełnoletni ma prawo dysponować we własnym zakresie uzyskanymi z tytułu wykonywanej działalności dochodami z wyjątkiem sytuacji, gdy stosowne ograniczenie nałoży na niego sąd rodzinny.

Status bezrobotnego a działalność nierejestrowana

Na początek nieco teorii: kluczowym warunkiem do utrzymania statusu bezrobotnego jest niewykonywanie innej pracy zarobkowej, przy czym przepisy mówią wyraźnie, czym jest owa praca.

O ile działalność osoby bezrobotnej nie zostanie sformalizowana zawarciem umowy (cywilnoprawnej, agencyjnej, zlecenia, o dzieło, o pomoc w zbiorach), a bezrobotny pozostaje jedynie w formie umowy sprzedaży, nie musi on rejestrować działalności, a więc zachowuje swój status. Jest to więc szansa, aby pieniądze z działalności przeznaczyć na wyjście z bezrobocia, a jeszcze lepiej – na rozwinięcie dotychczasowego biznesu na nieco większą skalę.

Zalety i wady działalności bez rejestracji

Każda działalność gospodarcza ma swoje plusy i minusy. Nie inaczej jest i tym razem. Koniecznie musisz spojrzeć na nie przez pryzmat własnych potrzeb. To, co jest wadą, w pewnych okolicznościach może być zaletą.

Plusy firm nierejestrowych to:

• Brak konieczności dokonywania wpisu do CEIDG (Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalnościach Gospodarczych).
• Brak obowiązku rejestracji i odprowadzania składek do ZUS-u (Zakładu Ubezpieczeń Społecznych).
• Podatek od osiągniętych przychodów z działalności nierejestrowanej wykazuje się w zeznaniu rocznym (PIT-36) w specjalnie do tego przeznaczonej rubryce – Działalność nierejestrowana. Przychody te są opodatkowane według obowiązującej skali podatkowej.

A jakie są wady?

• Głównym mankamentem jest oczywiście niski limit przychodów, który możesz osiągać w skali miesiąca. 75% minimalnego wynagrodzenia to nie jest szczególnie wysoka kwota.
• Brak możliwości prowadzenia spółki cywilnej.
• Brak możliwości wykonywania działalności wymagających koncesji, licencji czy specjalnych zezwoleń. Przykład: aby świadczyć usługi przewozu osób taksówką, wymagana jest licencja. Podobnie sprawa wygląda z organizacją imprez turystycznych.
• Bardzo ograniczona skala działalności ze względu na obowiązujące limity dochodów. W takim przypadku zwiększenie sprzedaży lub liczby ilości wykonanych usług oznacza niejako automatyczne przejście na tradycyjną działalność wraz ze wszystkimi wynikającymi z tego obowiązkami.

Mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi wiesz już, czym jest działalność nierejestrowana. Jeśli chcesz zgłębić temat działalności bez rejestracji, koniecznie przeczytaj artykuł Piotra Leonarskiego, adwokata, doradcy podatkowego.

Być może już niebawem otworzysz swoją pierwszą „firmę na próbę”. Zanim jednak zdecydujesz się na taki krok, koniecznie sprawdź, jak możesz ocenić pomysł na biznes oraz skąd pozyskać dofinansowanie. Powodzenia!