Czym jest działalność B+R (badawczo-rozwojowa)?

Rozwój technologii, procedur i wiedzy to absolutny fundament dzisiejszego biznesu. Aby osiągnąć w tym sukces, warto inwestować w obszar badań i rozwoju, czyli B+R. Co to, jakie ma znaczenie dla gospodarki oraz Twojego przedsiębiorstwa? Ten artykuł dostarczy Ci najważniejsze informacje na ten temat. 

Definicja działalności B+R

Działalność badawczo-rozwojowa to systematyczny i metodyczny proces mający na celu zdobywanie nowej wiedzy oraz wykorzystywanie jej do opracowania nowych lub ulepszonych produktów, procesów i usług. B+R obejmuje zarówno badania podstawowe, które z założenia nie mają bezpośredniego celu komercyjnego, jak i stosowane, których założeniem jest stworzenie lub udoskonalenie produktów czy usług.

Kluczowe cechy działalności B+R to:

• Systematyczność – nabywanie wiedzy, którą można wykorzystać w praktyce, wymaga przemyślanego projektowania procesów i planowania w dłuższej perspektywie.
• Metodyczność – projekty prowadzone są w zgodzie z metodami badawczymi obowiązującymi w nauce, są jednak tworzone z myślą o konkretnych zastosowaniach przemysłowych i gospodarczych.
• Innowacyjność – B+R ma na celu stworzenie czegoś nowego lub znaczące ulepszenie już istniejących produktów lub usług.
• Możliwość przeniesienia, odtworzenia wyników i skalowania – każdy projekt ma ostatecznie być możliwy do wdrożenia.

Znaczenie działalności badawczo-rozwojowej w gospodarce

Działalność B+R odgrywa kluczową rolę w budowaniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw, a więc również zapewnianiu rozwoju gospodarczego i postępu. Dlaczego jest tak ważna?

• Napędza innowacje: B+R prowadzi do powstawania nowych produktów, usług i technologii – dzięki temu mogą stawać się coraz bardziej innowacyjne, a do rąk odbiorców trafiają coraz bardziej zaawansowane rozwiązania.
• Zwiększa produktywność – ulepszanie procesów pozwala na efektywniejsze wykorzystanie zasobów. To z jednej strony realne oszczędności, z drugiej usprawnienie procesów.
• Dostosowanie do współczesnych wymagań – działalność badawcza i rozwojowa pozwala przedsiębiorcom dostosowywać firmy do zmieniających się oczekiwań i wymogów dotyczących np. ekologiczności produkcji czy świadczonych usług.
• Przyciąga inwestycje – przedsiębiorcy inwestujący w B+R mogą liczyć na większe zainteresowanie inwestorów.
• Generuje wysokiej jakości miejsca pracy – B+R wymaga wykwalifikowanych pracowników zajmujących się różnymi obszarami działania. To duża korzyść dla całej gospodarki.
• Wyższa konkurencyjność – innowacyjne przedsiębiorstwa lepiej radzą sobie na globalnych rynkach. 

Przykłady działalności B+R w różnych sektorach

Gdzie szczególnie intensywnie rozwija się działalność badawczo-rozwojowa? Przykłady są bardzo zróżnicowane. Może być podejmowana w zasadniczo wszystkich branżach i sektorach gospodarki. Oto kilka obszarów, które w znacznym stopniu zmieniają otaczającą nas rzeczywistość:

1. Przemysł farmaceutyczny i medyczny – opracowywanie nowych leków i terapii pozwala skuteczniej walczyć z chorobami, które jeszcze do niedawna były śmiertelnym zagrożeniem dla ludzi. W małej skali działalność w tym obszarze to np. badanie zastosowanie sztucznej inteligencji w diagnostyce rzadkich chorób.
2. IT – tworzenie innowacyjnego oprogramowania i rozwój technologii takich jak chmury obliczeniowe czy Internet Rzeczy usprawnia wiele innych obszarów gospodarki. Jako przykład można wymienić start-up pracujący nad algorytmami uczenia maszynowego do analizy dużych zbiorów danych.
3. Energetyka – badania nad odnawialnymi źródłami energii i ich wykorzystanie na masową skalę to podstawowe kierunki rozwoju, np. opracowywanie nowych typów ogniw fotowoltaicznych o zwiększonej wydajności i badanie możliwości wykorzystania alg do produkcji biopaliw.
4. Rolnictwo – kolejnym istotnym obszarem, w którym na szeroką skalę rozwija się działalnośćB+R, jest gospodarka rolna. Dotyczy to m.in. uprawy odpornych na choroby odmian roślin. Przykładem działalności w  mniejszej skali jest rozwijanie systemu precyzyjnego nawadniania z wykorzystaniem danych z czujników i dronów.
5. Telekomunikacja – prace nad technologiami łączności, w tym 5G i 6G, wpływają nie tylko na wygodę klientów, ale również możliwości wielu innych przedsiębiorstw. Potencjał B+R wykorzystuje np. zespół analizujący wykorzystanie technologii Li-Fi (przesyłanie danych za pomocą światła) w komunikacji krótkiego zasięgu.

Etapy procesu badawczo-rozwojowego

Projekty B+R są zazwyczaj wieloetapowe. Ich dokładny przebieg różni się w zależności od charakterystyki konkretnej branży. Zwykle można wyodrębnić jednak kilka wspólnych elementów:

1. Zidentyfikowanie problemu lub potrzeb – praca koncepcyjna jest bardzo ważna, ponieważ pozwala wyznaczyć kierunek i cel badań.
2. Opracowanie projektu – następnym etapem jest szczegółowe planowanie projektu badawczo-rozwojowego. Konieczne jest określenie zakresu i celów, niezbędnych zasobów, sposobów zarządzania. 
3. Badania aplikacyjne i prace rozwojowe – sercem każdego projektu B+R jest oczywiście przekształcanie wiedzy w konkretne rozwiązania. Może to zakładać również tworzenie prototypów i przeprowadzanie eksperymentów.
4. Testowanie i optymalizacja – aby osiągnąć najlepszy efekt, konieczne jest udoskonalanie prototypów i optymalizowanie procesów produkcyjnych.
5. Wdrożenie i komercjalizacja – zanim innowacja pojawi się na rynku, konieczne jest przejście przez wiele złożonych etapów. Następnie trzeba zadbać o inne ważne kwestie, takie jak dystrybucja czy marketing.

Finansowanie działalności B+R

Nie da się ukryć: inwestycje w B+R zwykle wiążą się z wysokimi wydatkami. Finansowanie działalności badawczo-rozwojowej może pochodzić jednak z różnych źródeł. Poza środkami własnymi przedsiębiorstwa do dyspozycji są dotacje i granty rządowe czy fundusze unijne (np. działanie 1.2 działalność badawczo rozwojowa przedsiębiorstw). Poza tym inwestycjami w innowacyjne przedsiębiorstwa zainteresowane są również fundusze venture capital czy inwestorzy prywatni. Coraz częściej finansowanie ciekawych inicjatyw jest również możliwe dzięki crowdfundingowi.

W praktyce przedsiębiorca prowadzący działalność B+R może skorzystać z różnych form wsparcia finansowego, a nawet z preferencji podatkowych! Jedną z nich jest ulga na działalność badawczo-rozwojową, która pozwala na odliczenie od podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na B+R. Koszty działalności badawczo rozwojowej, które można odliczyć w ramach ulgi, obejmują m.in.:

• wynagrodzenia pracowników zaangażowanych w projekty B+R,
• zakup materiałów i surowców,
• ekspertyzy, opinie i usługi doradcze związane z B+R,
• odpisy amortyzacyjne od środków trwałych wykorzystywanych w B+R.

Korzyści płynące z inwestowania w działalność B+R

Inwestowanie w działalność badawczo-rozwojową oznacza olbrzymie korzyści dla każdego przedsiębiorstwa. Wymieńmy najważniejsze z nich:

1. Zwiększenie konkurencyjności – innowacyjne produkty i usługi dają przewagę na rynku.
2. Optymalizacja kosztów – ulepszanie procesów prowadzi do długofalowych oszczędności.
3. Poprawa jakości – B+R oznacza doskonalenie produktów i usług, a to przekłada się na nowe biznesowe perspektywy i dalsze ograniczanie kosztów związanych np. z serwisem.
4. Budowanie świadomości marki – innowacyjne firmy są postrzegane jako liderzy w swoich branżach. Obszar B+R pomaga zwykle w etycznym prowadzeniu biznesu odpowiedzialnego społecznie i środowiskowo.
5. Korzyści podatkowe – ulga na prace badawczo-rozwojowe pozwala na zmniejszenie obciążeń podatkowych.
6. Przyciąganie inwestorów i tańszych funduszy – innowacyjne firmy są atrakcyjne dla inwestorów, ale mogą także korzystać z preferencyjnych źródeł finansowania.

Wyzwania w prowadzeniu działalności B+R

Rzecz jasna prowadzenie działalności B+R wiąże się też z pewnymi wyzwaniami. Z perspektywy wielu podmiotów problemem są wysokie koszty. Inwestycje w badania i rozwój mogą wymagać bardzo wysokich nakładów. Istotnym czynnikiem jest konieczność zaangażowania doświadczonej kadry specjalistów, których pozyskanie samo w sobie zwykle jest trudne. Jednocześnie zwrot z inwestycji w ten obszar może być stosunkowo długi.

Pod uwagę należy brać także ryzyko niepowodzenia. Nie wszystkie projekty B+R kończą się sukcesem. Szybko zmieniające się technologie i wysoka aktywność konkurencji sprawiają jednak, że wiedzę i umiejętności należy aktualizować, nie zapominając przy tym o zmianach dotyczących norm i uwarunkowań prawnych.

Sporym wyzwaniem może być również samo zarządzanie projektami B+R, a zwłaszcza controlling działalności badawczo-rozwojowej. Pomaga w monitorowaniu postępów, kontroli kosztów i ocenie efektywności prowadzonych prac.

Rola współpracy międzynarodowej w działalności B+R

Coraz większą rolę w działalności badawczo-rozwojowej odgrywa współpraca pomiędzy podmiotami reprezentującymi różne kraje. Poza oczywistymi korzyściami, takimi jak wymiana wiedzy i doświadczeń czy szybsze wdrażanie innowacji, warto zwrócić również uwagę na aspekt ekonomiczny. Pozwala to na podział kosztów i ryzyka. Otwiera też przed uczestniczącymi firmami nowe perspektywy rynkowe i ułatwia zwiększenie skali działania. 

Współpraca międzynarodowa w zakresie B+R jest szczególnie widoczna w takich dziedzinach jak medycyna, motoryzacja, telekomunikacja czy... przemysł kosmiczny. Doskonałym przykładem może być Międzynarodowa Stacja Kosmiczna, która jest owocem długoletniej współpracy wielu krajów.