Praca na akord – czym jest i jak ją organizować?

Płacenie pracownikowi za wykonaną pracę, a nie czas w niej spędzony to chyba marzenie każdego przedsiębiorcy. Ponieważ marzenia są po to, aby je spełniać, wiedz, że to wspomniane w poprzednim zdaniu wcale nie jest trudne do zrealizowania. Nie wierzysz? A zatem dowiedz się więcej o pracy na akord. Być może taka forma zatrudniania pracowników będzie tym, czego potrzebuje Twoja firma.

Czym jest praca na akord?

Co do tego, czy praca na akord w Polsce jest legalna, nie ma wątpliwości. Jest uwzględniona w Kodeksie pracy i można ją wykonywać na podstawie umowy, po ustaleniu szczegółowych norm pracy oraz tzw. stawki akordowej. Jest to jednak system wynagradzania nieco mniej popularny niż np. model czasowy, w którym pensja jest ustalana w stawce miesięcznej lub godzinowej i zależy od liczby godzin pracy, a nie wyników.

A zatem, co to znaczy praca na akord? To po prostu system wynagradzania pracownika, w którym wysokość płacy jest zależna od wykonanej pracy. Innymi słowy, to, jaka jest wartość wypłaty konkretnego pracownika, zależy od wydajności jego pracy. 

Co ważne, akordowo mogą być wynagradzani tylko pracownicy podlegający określonym normom pracy, pozwalającym na prowadzenie systemu kontroli jakości. Przykład: taką formą zatrudnienia można objąć pracowników produkcyjnych, ustalając uprzednio, że w ciągu godziny każdy z nich powinien wykonać konkretną liczbę sztuk danego produktu. Co ważne, system sprawdza się nie tylko stacjonarnie w firmie. Praca na akord w domu jest świetnym rozwiązaniem w przypadku tzw. chałupnictwa.

Regulacje prawne dotyczące pracy na akord

Każda umowa na akord jest regulowana przepisami prawnymi. Filarem jest art. 83 Kodeksu pracy oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2001 roku. Ten ostatni jasno określa, że nie można zastosować systemu akordowego bez wprowadzenia norm pracy oraz tzw. stawki akordowej. Kodeks Pracy traktuje z kolei o ewentualnych zasadach zmian norm pracy,  określa minimalny czas, w jakim należy o nich zawiadomić pracownika,  oraz szerzej omawia wspomniane normy pracy, interpretując je jako miernik nakładu pracy oraz jej wydajności i jakości. Mówi ponadto, że akord możesz zastosować wyłącznie wtedy, kiedy pozwala na to rodzaj pracy. Konieczne jest także wzięcie pod uwagę poziomu techniki i organizacji pracy.

Kodeks pracy wskazuje też, co zrobić, kiedy pracownik nie wykona swojej pracy albo z własnej winy wykona ją nieprawidłowo. Artykuł 82. mówi, że w takiej sytuacji osobie zatrudnionej nie przysługuje wynagrodzenie. Jeśli natomiast produkt lub usługa zostały wykonane, ale wskutek nieprawidłowości w pracy nastąpiło obniżenie ich jakości, pracodawca ma prawo odpowiednio zmniejszyć wynagrodzenie pracownika. Co ważne: jeśli wada wykonanego przez pracownika produktu lub usługi zostanie przez niego usunięta, wówczas wynagrodzenie szacowane jest według jakości wykonania, ale nie uwzględnia się czasu przeznaczonego na naprawę.

Systemy wynagradzania akordowego

Kodeks Pracy przewiduje kilka rodzajów pracy akordowej. Do najczęściej wdrażanych w polskich przedsiębiorstwach zaliczają się:

Jak obliczyć wynagrodzenie akordowe? Należy to zrobić na podstawie wyników pracy, mnożąc stawkę za wykonanie produktu lub usługi przez liczbę wykonanych produktów bądź wyświadczonych usług. Oczywiście płaca nie może być niższa niż najniższa krajowa, czyli obowiązujące w danym momencie minimalne wynagrodzenie. Praca na akord nie oznacza, że pracownik, który nie wypracuje normy akordowej, może otrzymać pensję niższą niż najniższa krajowa. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek wyrównać płacę do wysokości wynagrodzenia minimalnego.

Urlopy i przerwy w pracy na akord

Tym, co nasuwa pytania zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników jest praca na akord a urlop wypoczynkowy. Kodeks Pracy mówi jasno, że przysługuje on osobom zatrudnionym na umowę o pracę w systemie akordowym, a jego wymiar wynosi 20 lub 26 dni – w zależności od stażu pracy.

Jak obliczyć wynagrodzenie za urlop? Należy pamiętać, że do określenia wysokości płacy otrzymywanej przez pracownika podczas dni wolnych uwzględnia się jedynie wynagrodzenie akordowe i premię regulaminową (jeśli została określona w umowie). Nie bierze się natomiast pod uwagę wyrównania do płacy minimalnej i wynagrodzenia chorobowego. Tym, co trzeba zrobić, aby określić stawkę, jest zsumowanie wynagrodzenia za ostatnie 3 miesiące i przedzielenie go przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracował w tym okresie. Otrzymany w ten sposób wynik należy przemnożyć przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby, gdyby nie był na urlopie. 

Sprawa trochę komplikuje się, kiedy wolne pracownika nie wynika z urlopu, lecz przestoju firmy. Brak prądu, awaria maszyny i szereg innych niespodzianek mogą spowodować przymusową przerwę w pracy. Pamiętaj jednak, że w takiej sytuacji nie możesz pozostawić osób zatrudnionych bez wynagrodzenia.

Zgodnie z Kodeksem pracy, jeśli niewykonanie pracy nie wynika z winy pracownika, a jest efektem przestoju w firmie, osobie zatrudnionej przysługuje 60% wynagrodzenia. Stawkę wyliczysz dokładnie tak, jak w przypadku urlopu, czyli biorąc pod uwagę płacę z trzech ostatnich miesięcy.

Jak organizować pracę w systemie akordowym?

Fundament pracy na akord to umowa. Jaki rodzaj dokumentu może wiązać pracownika i pracodawcę w tym systemie? Możliwości są tylko dwie – system może działać zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej. To z kolei pociąga za sobą jeszcze jedną istotną kwestię. Praca na akord a ZUS – jak pewnie się domyślasz, składki są odprowadzane zgodnie z przepisami obowiązującymi w zakresie tych dwóch rodzajów umów.

Regulująca pracę na akord umowa o pracę w zasadzie niewiele różni się od swojej klasycznej formy – różnice dotyczą jedynie wynagrodzenia, które może być zmienne w każdym miesiącu. Oznacza to, że pracownika obowiązują standardowe normy czasu pracy, czyli:

• 8 godzin pracy na dobę,
• 40 godzin pracy w tygodniu,
• zwykle 5 dni pracy w ciągu tygodnia.

Dodajmy, że pracodawca może ustalić, w jakich godzinach pracownik będzie obecny na swoim stanowisku. Jest też zobowiązany wypłacić wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Z kolei za pracę w niedzielę lub święto konieczne jest udzielenie pracownikowi dnia wolnego w ramach danego okresu rozliczeniowego. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy wypłacić mu ekwiwalent pieniężny.

Interesuje Cię wprowadzenie w firmie pracy na akord? Umowa zlecenie również ma w tym przypadku zastosowanie – zwłaszcza kiedy nie ma potrzeby ustanowienia sztywnych norm czasu pracy osoby zatrudnionej. W praktyce oznacza to, że pracownika nie obowiązuje wówczas 40-godzinny tydzień pracy.

Pamiętaj jednak, że tak, jak w przypadku umowy o pracę, wynagrodzenie pracownika nie może być niższe niż minimalna krajowa – z tą różnicą, że znaczenie ma minimalna stawka godzinowa, która każdego roku jest określana przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. A zatem nawet jeśli pracownik nie wykona normy, Twoim obowiązkiem będzie wyrównanie płacy do takiego poziomu, aby po przemnożeniu godzin poświęconych na wykonanie zlecenia kwota za godzinę nie była niższa niż ta minimalna.

Praca na akord w różnych branżach

Praca na akord jest ciekawym rozwiązaniem dla zatrudniającego, ale nie sprawdzi się w każdej branży. Trudno na przykład zastosować ją w pracy nauczyciela, który wykonuje pracę umysłową – trudną do zmierzenia i unormowania. System akordowy dobrze spisze się natomiast wszędzie tam, gdzie w grę wchodzi szeroko pojęta produkcja, czyli:

• w zakładach krawieckich – pracodawca może określić, ile ubrań dziennie powinien uszyć pracownik;
• w halach produkcyjnych – możliwe jest ustalenie, ile sztuk danego produktu pracownik ma za zadanie wyprodukować w ciągu godziny czy dnia roboczego;
• w budownictwie – pracodawca może wypłacić wynagrodzenie za wykonanie określonej pracy – na przykład położenie płytek w danym pomieszczeniu;
• przy zbieraniu warzyw lub owoców – pracodawca może określić stawkę wynagrodzenia za konkretną ilość zebranych produktów – na przykład za kobiałkę truskawek;
• we fryzjerstwie i kosmetyce – w tym przypadku pracodawca może płacić za wykonaną usługę – na przykład za obcięcie włosów albo wykonanie makijażu;
• w branży ubezpieczeniowej – pracodawca może zadeklarować określoną kwotę za zawarcie umowy ubezpieczeniowej z osobą prywatną lub firmą.

Zalety i wady pracy na akord

System akordowy, tak jak każda forma zatrudnienia, ma swoje jasne i ciemne strony, dotyczące zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Dlatego też, zanim podejmiesz decyzję o wprowadzeniu go we własnej firmie, przeanalizuj plusy i minusy pracy na akord.

Do zalet z pewnością zaliczają się:

Największymi minusami pracy na akord są:

Henry Ford zwykł mawiać, że ambicją pracodawcy jako przywódcy powinno być płacenie lepszych zarobków, a ambicją pracownika powinno być umożliwienie mu tego. Czyż w tych słowach nie zawiera się cała idea pracy na akord? Jeśli wiesz, że tak jest, oznacza to tylko jedno: śmiało możesz rozważyć takie rozwiązanie w swojej firmie.