Formy zatrudnienia w Polsce — wady i zalety umów

09.12.2022
6 min

mężczyzna w trakcie pracy

Spis treści

Umowy o pracę, zlecenie, dzieło, kontrakty B2B – form zatrudnienia w Polsce jest sporo. Każda z nich zawiera jasny podział praw i obowiązków — zarówno pracownika, jak i pracodawcy (albo zleceniobiorcy i zleceniodawcy). Jeśli chcesz wiedzieć więcej o najważniejszych różnicach występujących w poszczególnych formach zatrudnienia, koniecznie przeczytaj ten tekst, który wprowadzi Cię w temat.

Wszystkie umowy są obustronnym zobowiązaniem się – jedna strona definiuje zadanie do wykonania za określone wynagrodzenie, a druga strona zapewnia w zamian swoją uczciwą i dobrze wykonaną pracę. Ze względu na charakter prawny umów dzieli się je na te wynikające z Kodeksu pracy (umowy o pracę) oraz te, które wynikają z Kodeksu cywilnego (cywilnoprawne np. zlecenie, dzieło czy B2B).

Umowa o pracę – dlaczego jest najbardziej powszechna?

Pracownik, pracodawca, stosunek pracy – definicje tych pojęć musisz poznać, jeśli chcesz zatrudnić kogoś na umowę o pracę. Ta forma zatrudnienia jest najbardziej sformalizowana. Wszystkie znajdujące się w niej zapisy są regulowane przez obowiązujące w kraju prawo.

W tej formie zatrudnienia pracodawca ma najwięcej obowiązków wobec pracownika, a pracownik – najwięcej praw. Chodzi m.in. o prawo do płatnych urlopów: wypoczynkowego, macierzyńskiego czy zdrowotnego. Wiążą się one z kosztami pracodawcy, m.in. na obowiązkowe składki socjalne.

Z drugiej strony zawarcie umowy o pracę to nawiązanie tzw. stosunku pracy. Oznacza to, że pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia za ściśle określone wynagrodzenie, a osoba zatrudniona – do wykonywania określonej pracy na rzecz swojego pracodawcy.

Umowy o pracę zakładają zatem istnienie stałej więzi prawnej między pracownikiem i pracodawcą. Tym samym gwarantują stabilność zatrudnienia i to właśnie sprawia, że są tak powszechne.

Przepisy Kodeksu pracy dokładnie określają też, jak ma wyglądać i być sporządzona sama umowa o pracę. Powinna być przygotowana na piśmie, w dwóch identycznych egzemplarzach. Musi na niej widnieć:

  • data zawarcia umowy o pracę,
  • rodzaj pracy,
  • miejsce jej wykonywania,
  • wymiar czasu,
  • wynagrodzenie.

W przypadku umowy o pracę również warunki jej rozwiązania są jasno określone. Może się to stać:

  • na mocy porozumienia stron,
  • za wypowiedzeniem,
  • bez wypowiedzenia,
  • z upływem czasu, na który była zawarta.

Co więcej, pracodawca ma do wyboru aż trzy rodzaje umowy o pracę:

  • na okres próbny,
  • na czas określony (w tym umowa na zastępstwo),
  • na czas nieokreślony.

Umowa na okres próbny to zazwyczaj pierwsza umowa podpisywana z danym pracodawcą. Może być zawarta maksymalnie na 3 miesiące. Ta forma zatrudnienia daje możliwość wzajemnego poznania się. W zgodzie z obowiązującymi przepisami może być zawarta tylko raz. Po upływie trzech miesięcy można podpisać z pracownikiem umowę np. na czas określony lub nieokreślony, ale nie ma takiego obowiązku.

Umowa na czas określony ma konkretną datę zakończenia. Przepisy ściśle regulują czas trwania i wielokrotność zawieranych umów o pracę na czas określony (między jednym pracownikiem i jednym pracodawcą). W ramach tego rodzaju umowy wymienia się też umowę na zastępstwo.

Umowa na czas nieokreślony to najbardziej powszechna forma zatrudnienia w Polsce. Ma ona charakter bezterminowy. Zakłada więc istnienie stałej więzi między pracownikiem i osobą zatrudnioną, co z kolei gwarantuje stabilność pracy, o czym pisaliśmy wcześniej.

Zaletami umów o pracę są m.in.:

  • stabilność zatrudnienia (nawiązanie tzw. stosunku pracy),
  • wiele praw dla pracownika (m.in. do płatnego urlopu wypoczynkowego czy zdrowotnego),
  • okres wypowiedzenia,
  • gwarancja ubezpieczeń (m.in. emerytalnych i zdrowotnych),
  • ochronę wynagrodzenia (nie może być niższe od minimalnego),
  • ochronę dla niektórych grup (m.in. osób z niepełnosprawnością).

Wadami umów o pracę są m.in.:

  • spore koszty dla pracodawcy wynikające m.in. z obowiązkowych składek socjalnych czy wymogów BHP,
  • brak elastyczności np. pod względem miejsca wykonywania pracy,
  • brak możliwości przekazania przez pracownika swojej pracy innej osobie.

Umowa zlecenie – większa elastyczność

W tym typie umowy zleceniobiorca nie jest podporządkowany swojemu zleceniodawcy, ale nie ma też pewnych uprawnień jak np. okres wypowiedzenia czy płatny urlop.

Umowa dotyczy zlecenia wykonania określonej czynności. Może mieć charakter odpłatny albo nieodpłatny. Ważne jest tu wykonywanie samej pracy, nie zawsze liczy się rezultat. Chodzi np. o prowadzenie szkolenia, wykonanie mebli czy sprzątanie.

Umowa zlecenie, podobnie jak umowa o pracę, wiąże się z obowiązkiem opłacania przez zleceniodawcę składki zdrowotnej. Może być wypowiedziana przez każdą ze stron i w każdym czasie.

Zalety umowy zlecenie to m.in.:

  • większa elastyczność dla pracownika (brak podporządkowania jednemu pracodawcy),
  • odprowadzanie składek ZUS (oprócz wyjątków),
  • możliwość skorzystania z 20% lub 50% kosztów uzyskania przychodu,
  • mniejsze koszty dla pracodawcy.

Wady umowy zlecenie to m.in.:

  • brak gwarancji stabilności zatrudnienia,
  • brak płatnego urlopu wypoczynkowego lub chorobowego,
  • okres przepracowany na tej umowie nie wlicza się do ogólnego stażu pracy,
  • brak okresu wypowiedzenia.

Umowa o dzieło – świetne rozwiązanie dla freelancerów

Umowa o dzieło to najmniej zobowiązująca forma zatrudnienia spośród dotąd omawianych. Osoba przyjmująca zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, a zamawiający – do konkretnej zapłaty za nie.

W umowie najważniejsze jest dokładne określenie, co ma być wykonane i w jakim czasie – umowa musi określać rodzaj dzieła, termin wykonania, sposób i wysokość zapłaty. Dzieło może mieć charakter materialny np. napisanie artykułu, opracowanie logo firmy czy wykonanie szafy albo niematerialny np. organizacja wydarzenia.

Ta forma zatrudnienia jest popularna wśród freelancerów m.in. grafików, copywriterów, fotografów, tłumaczy.

Zleceniodawca może odstąpić od umowy przede wszystkim w przypadku, gdy dzieło ma wady nie do usunięcia lub gdy nie zostało ukończone w określonym w umowie terminie.

Zalety umowy o dzieło to m.in.:

  • dobrowolność w sposobie wykonania tego dzieła – w dowolnym miejscu i czasie,
  • dzieło nie musi być wykonane osobiście (choć czasem taki zapis jest w umowie),
  • zerowe koszty dla zleceniodawcy (brak obowiązku odprowadzania składek).

Wady umowy o dzieło to m.in.:

  • brak jakiejkolwiek ochrony socjalnej dla pracownika,
  • czas przepracowany na takiej umowie nie jest wliczany do ogólnego stażu pracy.

Jeśli nie umowa o pracę, to co?

Wśród popularnych form zatrudnienia w Polsce można również wymienić umowę B2B (business-to-business), czyli umowę cywilnoprawną zawieraną pomiędzy dwiema firmami. To umowa między przedsiębiorcami, często przynajmniej jedna ze stron jest osobą prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą. W każdej branży i w konkretnej sytuacji przedmiot umowy B2B będzie inny.

Umowa B2B nie jest umową o pracę, a więc pracodawca nie ponosi związanych z tym kosztów, co może przełożyć się na wyższe wynagrodzenie. Możliwa jest także większa swoboda, np. w ustaleniu elastyczności czasu pracy. Z drugiej strony forma ta wiąże się z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, co niesie ze sobą wiele obowiązków prawnych.

Istnieją jeszcze inne formy zatrudnienia, ale one są już mniej popularne. Wśród nich można wymienić:

  • praktykę absolwencką,
  • współpracę z freelancerem poprzez platformę do tego przeznaczoną,
  • zatrudnienie pracownika poprzez agencję pracy tymczasowej,
  • leasing pracownika (wypożyczenie pracownika z innej firmy).

Form zatrudnienia w Polsce jest sporo. Każdą cechują inne prawa, obowiązki i zobowiązania obu stron. Najbardziej powszechne są umowy o pracę, które gwarantują stabilność zatrudnienia — zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi.

Czy ten artykuł był przydatny?
średnia: 0 | 0 ocen

Przeglądaj tematy