Czym jest split payment? Kiedy jest stosowany i czy jest obowiązkowy?

Czynni podatnicy VAT muszą mierzyć się z wieloma obowiązkami. Jednym z nich, w przypadku części transakcji, może być stosowanie mechanizmu podzielonej płatności, czyli split payment. Co to jest, kiedy jego zastosowanie będzie konieczne i z jakimi konsekwencjami wiąże się pominięcie tej procedury? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania.

Co to jest split payment?

Problemy ze ściągalnością podatku VAT przekładają się bezpośrednio na wpływy osiągane przez budżet państwa. Powiększająca się luka VAT – czyli różnica pomiędzy zakładanymi wartościami a kwotami, które faktycznie udało się uzyskać, jest dużym wyzwaniem dla rządów wielu krajów. Polska nie jest w tym kontekście wyjątkiem. Jednym z rozwiązań, które mają ograniczyć skalę nadużyć i usprawnić pobieranie podatku, zwłaszcza w przypadku szczególnie wrażliwych transakcji, jest split payment. O co chodzi w tym sposobie rozliczeń? 

Ze względu na wysoką skuteczność tego rozwiązania wiele państw, w tym Czechy czy Włochy, decyduje się na split payment. Od kiedy w Polsce obowiązuje mechanizm podzielonej płatności? Za jego wdrożenie odpowiada Ustawa z 1 sierpnia 2017 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Od 1 lipca 2018 roku split payment można było wykorzystywać dobrowolnie, a od 1 listopada 2019 roku jest obowiązkowy w przypadku części transakcji.

Obowiązkowy i dobrowolny split payment 

Nie w każdym przypadku nabywca jest zobowiązany do dokonania płatności za fakturę z uwzględnieniem procedury split payment. Płatność podzielona jest konieczna, jeżeli jednocześnie:

• przynajmniej jedna pozycja faktury sprzedaży dotyczy towaru lub usługi wymienionych w załączniku nr 15 do Ustawy o podatku od towarów i usług,
• wartość brutto faktury przekracza kwotę 15 tysięcy złotych.

Oba warunki muszą być spełnione jednocześnie, aby metoda podzielonej płatności była obowiązkowa. Kontrahent powinien przy wydawaniu faktur zakładających rozliczenie poprzez split payment umieścić na nich oznaczenie „mechanizm podzielonej płatności”.

Kiedy split payment jest dobrowolny? Wszystko zależy w tym kontekście od nabywcy: czynny podatnik VAT może dobrowolnie opłacać faktury z naliczonym podatkiem VAT na rzecz innych przedsiębiorców z wykorzystaniem tego mechanizmu, oczywiście o ile spełnia wymienione wyżej warunki.

Jakie towary i usługi obejmuje split payment?

Jak widzisz, musisz wziąć pod uwagę dwa czynniki, sprawdzając, czy przelew split payment jest wymagany. Poza kwotą należności konieczne jest też sprawdzenie, czy faktura nie dotyczy tak zwanych „wrażliwych” towarów lub usług. 

W załączniku nr 15 do Ustawy o VAT¹ znajdziesz między innymi następujące towary i usługi:

• sprzedaż węgla kamiennego, brunatnego, brykietów i podobnych paliw stałych;
• sprzedaż atramentu do pisania, tuszu kreślarskiego i pozostałych atramentów i tuszów;
• sprzedaż telefonów dla sieci komórkowych, odbiorników telewizyjnych, konsol do gier, aparatów i kamer cyfrowych;
• sprzedaż biżuterii i wyrobów jubilerskich;
• wykonywanie robót budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków;
• wykonywanie robót tynkarskich, malarskich, szklarskich;
• sprzedaż hurtowa i detaliczna części i akcesoriów do pojazdów samochodowych.

Lista jest oczywiście zdecydowanie bardziej rozbudowana, a zarówno w interesie sprzedawcy, jak i odbiorcy leży poprawne rozliczenie transakcji.

Jak wykonać przelew metodą podzielonej płatności?

Zarówno dobrowolny, jak i obowiązkowy split payment wbrew pozorom nie sprawią Ci problemu z realizacją przelewu. Nie musisz również oddzielnie wnioskować o subkonto, na które trafi część zapłaty dotycząca podatku VAT: Twój bank zapewnia je automatycznie w ramach konta firmowego. Co ważne: tylko takie rachunki mogą być wykorzystywane zarówno w celu przyjmowania należności przez sprzedawcę, jak i dokonywania płatności przez nabywcę. Zanim dokonasz przelewu, upewnij się także, że numer rachunku widnieje w wykazie podatników VAT, czyli na tak zwanej białej liście².

Jak rozliczyć transakcję przez internet? Wystarczy, że zalogujesz się do systemu bankowości internetowej swojego banku, a następnie wybierzesz opcję przelewu split payment. Konieczne będzie podanie:

• numeru faktury – a jeżeli zapłata dot. wielu faktur również okresu, którego dotyczą te faktury (w ramach jednego miesiąca),
• NIP-u sprzedawcy,
• kwoty całości lub części podatku VAT, która ma być opłacona podzieloną płatnością,
• całości lub części kwoty brutto faktury.

W ramach komunikatu przelewu split payment masz możliwość opłacenia zaliczki (wówczas zamiast numeru faktury należy wpisać słowo „zaliczka”) lub dokonania płatności za kilka faktur z okresu dłuższego niż jeden dzień i krótszego niż miesiąc. Większość banków oferuje możliwość weryfikacji rachunków na białej liście bez konieczności opuszczania strony internetowej czy aplikacji mobilnej. Ale to nie wszystko. Czy można zapłacić sam VAT z faktury, pomijając kwotę netto? Jest to możliwe: w tym celu w komunikacie przelewu należy wskazać taką samą kwotę brutto płatności jak kwotę VAT. Niemożliwe jest jednak opłacenie wyłącznie kwoty netto, z pominięciem podatku VAT.

Limit split payment

Wartość transakcji jest jednym z dwóch kryteriów, jakie należy wziąć pod uwagę, analizując, czy masz obowiązek zastosowania split payment. Od jakiej kwoty podzielona płatność przestaje być dobrowolna? Zwróć uwagę, że mowa o 15 000 zł brutto, a więc z uwzględnieniem należności VAT.

Jakie działania mogą być dokonywane na rachunku VAT?

Subkonto VAT ma szczególny charakter: z jednej strony jest częścią rachunku firmowego należącego do podatnika, z drugiej zakłada ograniczoną możliwość dysponowania zgromadzonymi na nim środkami (np, realizacji płatności). 

Przede wszystkim na subkonto trafiają należności z tytułu VAT przelane przez kontrahentów w ramach płatności split payment. Może się tam znaleźć również zwrot VAT z urzędu skarbowego. Poza tym możliwe jest zlecanie przelewów między rachunkami VAT należącymi do tego samego podatnika, nawet jeśli są prowadzone w różnych bankach. 

Pieniądze można przeznaczyć między innymi na: 

• klasyczny przelew split payment – wtedy jako wartość VAT są pobierane środki z konta VAT,
• opłacenie podatku VAT do urzędu skarbowego,
• zwrot VAT z korekty faktury,
• podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych, w tym zaliczki na ten podatek,
• składki ZUS,
• odsetki za zwłokę w płatności VAT,
• należności celne,
• płatność wielu innych podatków i danin, w tym podatku cukrowego, tonażowego, podatku od wydobycia niektórych kopalin, opłaty za napoje alkoholowe o pojemności do 300 ml.

Jak widzisz, środki zgromadzone na rachunku VAT służą przede wszystkim do opłacania należności względem urzędu skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i niektórych instytucji publicznych. Co w sytuacji, w której nie będziesz w stanie wykorzystać środków zgodnie z ich przeznaczeniem? Masz możliwość złożenia wniosku o ich uwolnienie. Wówczas mogą zostać przelane na Twój główny rachunek firmowy. Co ważne: urząd skarbowy ma 60 dni na podjęcie decyzji o uwzględnieniu wniosku. Fiskus może odmówić przelania środków z rachunku VAT, na przykład jeśli istnieje obawa, że należności VAT nie zostaną opłacone lub jeśli posiadasz zaległości w opłacaniu tego podatku.

Zalety i wady mechanizmu podzielonej płatności

Stosowanie podzielonej płatności ma kilka istotnych zalet z perspektywy podatnika VAT. Przede wszystkim: 

• Brak sankcji za przelew na rachunek, który nie widnieje na białej liście podatników VAT. W takiej sytuacji nie będziesz ponosić solidarnej odpowiedzialności z wystawcą faktury i zyskasz możliwość uwzględnienia faktury w kosztach uzyskania przychodu. 
• Łatwiejsze planowanie budżetu: należności z tytułu VAT są odseparowane od podstawowego rachunku firmowego. Dzięki temu łatwiej o zarządzanie firmowymi finansami i wygospodarowanie środków, które posłużą do regulowania podatków czy składek.
• Szybszy zwrot podatku: po wybraniu odpowiedniej rubryki w JPK_V7 otrzymasz środki z urzędu skarbowego w ciągu 25 dni (na konto VAT) lub np. 60 dni (w ramach terminu podstawowego – na rachunek bieżący).
• Brak podwyższonych odsetek za zwłokę: nie są one stosowane, jeśli przynajmniej 95% kwoty naliczonego podatku pochodzi z faktur opłaconych z zastosowaniem split payment.
• Fundusze na rachunku VAT są wolne od egzekucji sądowych i administracyjnych (poza tymi, które dotyczą podatku VAT).
• Sankcji VAT nie stosuje się do wysokości kwot opłaconych podzieloną płatnością. 
• Niższe zobowiązanie: to ważna korzyść finansowa, jaką można uzyskać, korzystając ze split payment. Deklaracja VAT złożona i opłacona przed terminem w całości z rachunku VAT umożliwia obniżenie kwoty zobowiązania podatkowego.

Nie da się jednak ukryć, że wielu przedsiębiorców postrzega split payment jako kolejny obowiązek, którego niedopełnienie grozi konsekwencjami. Przede wszystkim należy dodatkowo weryfikować usługodawcę lub dostawcę towarów oraz konkretne produkty. Poza tym wykonywanie przelewów z mechanizmem podzielonej płatności jest nieco bardziej skomplikowane niż w przypadku standardowych transferów. Z perspektywy części osób, przede wszystkim tych rozliczających podatek kwartalnie, problemem może być również zamrożenie środków na rachunku VAT.

Split payment – sankcje

Konsekwencje za niezrealizowanie płatności z uwzględnieniem split payment może ponieść zarówno sprzedawca, jak i kupujący. Sprzedawca, który pomimo takiego obowiązku nie oznaczy w odpowiedni sposób faktury, musi liczyć się z koniecznością pokrycia dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% należnego podatku VAT z tytułu sprzedaży objętej mechanizmem podzielonej płatności. Poza tym grozi mu grzywna w wysokości 180 stawek dziennych. 

Jeszcze poważniejsze sankcje obejmują nabywcę. Również w jego przypadku zastosowanie znajdzie dodatkowe zobowiązanie podatkowe, jednak grzywna może wynieść nawet 720 stawek dziennych. Poza tym nie będzie mógł również zaliczyć zakupu jako koszt uzyskania przychodu (chyba że na fakturze nie znajdzie się zapis „mechanizm podzielonej płatności”). Sankcji można jednak w obu przypadkach uniknąć. Stanie się tak, jeżeli nabywca – pomimo braku takiej informacji na fakturze – zastosuje split payment lub jeśli sprzedawca – pomimo realizacji płatności bez mechanizmu podzielonej płatności – prawidłowo rozliczy podatek VAT.

¹ https://pliki.biznes.gov.pl/20210810/pliki/Co_to_jest_mechanizm_podzielonej_platnosci_(MPP)_i_jak_go_stosowac/zalacznik-nr-15-ustawy-o-vat.pdf

² https://www.podatki.gov.pl/wykaz-podatnikow-vat-wyszukiwarka