Co oznacza przedmiotowe zwolnienie z VAT i co obejmuje?

Sprzedaż towarów lub usług zazwyczaj wiąże się z koniecznością rozliczania podatku VAT. Od tej reguły istnieją jednak wyjątki. Część firm może skorzystać ze zwolnienia przedmiotowego z podatku VAT. Sprawdź, czy obejmuje Twoją działalność i na czym polega.

Czym jest przedmiotowe zwolnienie z VAT?

Zgodnie z art. 5 Ustawy o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju. W wielu przypadkach oznacza to, że zakładając działalność gospodarczą, musisz dokonać rejestracji jako czynny podatnik VAT, a także rozliczać i regulować ten podatek. Nie zawsze będzie to jednak konieczne. Część działalności może skorzystać ze zwolnień – jedno z nich ma charakter podmiotowy, a drugie przedmiotowy.

Na czym polega zwolnienie przedmiotowe z VAT? Definicja, jak wskazuje nazwa, odnosi się do przedmiotu sprzedaży. Istnieje katalog czynności, które nie podlegają opodatkowaniu. Inaczej niż w przypadku zwolnienia podmiotowego, nie ma przy tym znaczenia wartość sprzedaży – jeśli przedsiębiorca zajmuje się wyłącznie sprzedażą zwolnionych towarów lub usług, nie musi rejestrować się jako czynny podatnik VAT. Jeśli jednak równolegle obok czynności wymienionych w ustawie zajmuje się również innymi, które podlegają opodatkowaniu VAT, może być to konieczne.

Choć zarówno podmiotowe, jak i przedmiotowe zwolnienie z VAT pozwala na uniknięcie konieczności rozliczania podatku VAT, obie te formy zdecydowanie się różnią. W każdym przypadku dokładnie zapoznaj się z przepisami. Pamiętaj także, że ustawa o VAT przewiduje pewne rodzaje działalności, które obowiązkowo wiążą się z opodatkowaniem VAT.

Produkty i usługi objęte przedmiotowym zwolnieniem z VAT

Szczegółowe informacje na temat czynności zwolnionych z podatku zawiera ustawa o VAT. Zwolnienia przedmiotowe zostały wyszczególnione w art. 43. Na tej liście są wymienione między innymi:

• dostawa produktów rolnych i świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego;
• dostawa terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane;
• usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi, portfelami papierów wartościowych, portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych, ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, otwartymi funduszami emerytalnymi oraz dobrowolnymi funduszami emerytalnymi;
• usługi techników dentystycznych, dostawy protez dentystycznych lub sztucznych zębów przez dentystów oraz techników dentystycznych; 
• usługi w zakresie opieki medycznej świadczone przez wykwalifikowane podmioty, a także w ramach wykonywania zawodu lekarza, dentysty, pielęgniarki i położnej, zawodów medycznych wymienionych w Ustawie o działalności leczniczej czy psychologa; 
• opieka nad osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi lub osobami w podeszłym wieku w miejscu ich zamieszkania;
• świadczone przez nauczycieli prywatne nauczanie na poziomie przedszkolnym, podstawowym, ponadpodstawowym czy wyższym;
• nauczanie języków obcych oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle związane z tymi usługami;
• usługi kulturalne świadczone przez indywidualnych twórców i wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorariów;
• usługi ubezpieczeniowe, usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, udzielanie poręczeń, gwarancji i zabezpieczeń transakcji finansowych;
• udzielanie kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w udzielaniu kredytów lub pożyczek, oraz zarządzanie kredytami lub pożyczkami. Nie obejmuje to jednak usług ściągania długów, leasingu lub faktoringu.

Jak skorzystać z przedmiotowego zwolnienia z VAT?

Jeżeli przedmiotem Twojej działalności są wyłącznie czynności wymienione w Ustawie lub Rozporządzeniu, nie dojdzie do rozliczenia podatku VAT z tytułu sprzedaży. Nie musisz w tym celu powiadamiać urzędu czy dopełniać dodatkowych formalności. Nie obejmuje Cię również obowiązek rejestracji do VAT za pośrednictwem formularza VAT-R, składania deklaracji czy prowadzenia ewidencji VAT. Wystawiając fakturę, która uwzględnia jedynie zwolnione z opodatkowania pozycje, wskaż na niej kwotę, którą otrzymasz od kontrahenta.

Informacja o zwolnieniu z VAT na fakturze

Również jeśli korzystasz ze zwolnienia przedmiotowego z VAT, musisz dokumentować sprzedaż w sposób zgodny z przepisami. Wzór wystawianych faktur będzie nieznacznie różnić się w porównaniu z tym, z którego korzystają czynni podatnicy VAT. Art. 106e Ustawy o podatku od towarów i usług wskazuje, że jeśli ma miejsce dostawa towarów lub świadczenie usług zwolnionych z podatku, konieczne jest wskazanie podstawy prawnej zastosowania zwolnienia, czyli np. ustawy, rozporządzenia lub dyrektywy 2006/112/WE. Co ważne, jednocześnie można spotkać się z informacją, że wskazywanie takiej podstawy nie jest konieczne (rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wystawiania faktur). Ten dysonans w polskim porządku prawnym można potraktować dwojako: przyjąć nadrzędność ustawy nad rozporządzeniem lub – w przypadku kontroli – wskazać, na jakim dokumencie przedsiębiorca się opierał.

Przedmiotowe zwolnienie z VAT a sprzedaż mieszana

Oczywiście łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której przedsiębiorca łączy w ramach jednej działalności wykonywanie usług zwolnionych z VAT oraz tych, które nie mogą z niego korzystać. Wówczas ma miejsce tak zwana sprzedaż mieszana. Osiągnięte w ten sposób przychody można stosunkowo prosto rozliczyć. Konieczna stanie się rejestracja w charakterze podatnika VAT, ale tylko w przypadku, gdy rodzaj działalności tego wymaga. Jeśli nie, rejestracji należy dokonać po przekroczeniu 200 tys. zł. limitu W pierwszym wariancie przedsiębiorca jest również zobowiązany do rozliczania tego podatku w przypadku transakcji, które nie są objęte zwolnieniem - poprzez złożenie JPK i opłacenie podatku do US.

Trudniejsze będzie jednak rozliczenie firmowych zakupów. Szczegółowe dane na ten temat znajdziesz w art. 90 ustawy o VAT. Co do zasady odliczenie podatku VAT jest możliwe wtedy, kiedy dotyczy on części działalności podlegającej opodatkowaniu VAT. Przykładowo: podstawą działalności firmy jest świadczenie usług doradczych, które jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług, jednak część zysków przynosi zakładający zwolnienie przedmiotowe z VAT wynajem nieruchomości na cele mieszkaniowe. Dlatego możliwe będzie odliczanie VAT od kosztów ponoszonych w związku z działalnością doradczą, ale przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do odliczania podatku VAT z tytułu np. zakupu wyposażenia do wynajmowanego lokalu.

W wielu przypadkach wyraźne wyodrębnienie kosztów ponoszonych w związku z działalnością podlegającą pod opodatkowanie VAT i zwolnioną jest trudne. Część z nich ma również mieszany charakter – dotyczy to np. księgowości. W takiej sytuacji należy obliczyć proporcję sprzedaży opodatkowanej VAT do ogólnej sprzedaży (a więc podlegającej opodatkowaniu i zwolnionej z niego) w ujęciu rocznym. O zastosowanej proporcji trzeba powiadomić naczelnika urzędu skarbowego do 25. dnia miesiąca następującego po tym, w którym została po raz pierwszy zastosowana lub przed rozpoczęciem sprzedaży mieszanej. W ciągu pierwszego roku podatkowego ma ona charakter szacunkowy, w następnym i każdym kolejnym roku podatkowym powinna natomiast bazować na rzeczywistym współczynniku sprzedaży z roku poprzedniego. Dodatkowo: 

• w styczniu następnego roku dokonuje się korekty VAT względem faktycznego wskaźnika, który powinien obowiązywać w roku poprzednim;
• jeśli proporcja jest mniejsza niż 2%, uznaje się, że wynosi 0%. Jeśli jest większa niż 98%, to uznaje się, że wynosi 100%.

W przypadku zakwestionowania szacunków naczelnik urzędu skarbowego ma prawo wskazać przedsiębiorcy inny współczynnik.

Zwolnienie przedmiotowe z VAT a sprzedaż samochodu wykorzystywanego w firmie

W przypadku sprzedaży pojazdu wykorzystywanego w firmie zwolnienie przedmiotowe działa w analogiczny sposób.  Sprzedaż nie będzie wiązała się z koniecznością rozliczenia podatku VAT, jeśli:

• w momencie jego nabycia nie przysługiwało Ci prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego;
• pojazd był wykorzystywany w ramach działalności korzystającej ze zwolnienia.

Jeśli jednak np. podatek VAT związany z nabyciem pojazdu był rozliczony proporcjonalnie ze względu na prowadzenie działalności mieszanej, sprzedaż będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług.

Czy warto korzystać z przedmiotowego zwolnienia z VAT?

Z perspektywy przedsiębiorcy zwolnienie z VAT może okazać się korzystne. Przede wszystkim oznacza zdecydowanie mniej formalności i obowiązków: nie jest konieczne składanie deklaracji VAT oraz rozliczanie tego podatku. W przypadku zwolnienia przedmiotowego nie trzeba nawet prowadzić ewidencji VAT (podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego prowadzą ewidencję uproszczoną). 

Usługi zwolnione przedmiotowo z VAT są często świadczone na rzecz konsumentów, czyli osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które nie mogą odliczać podatku VAT. W związku z tym dzięki zwolnieniu jesteś w stanie oferować im niższe ceny, nie ponosząc wyższych kosztów związanych z tym podatkiem.

Rezygnacja z przedmiotowego zwolnienia z podatku VAT

Istotną kwestią, która odróżnia zwolnienie z VAT przedmiotowe a podmiotowe, jest dobrowolność korzystania z nich. O ile w przypadku zwolnienia podmiotowego przedsiębiorca, któremu przysługuje, może skorzystać z tego prawa lub z niego zrezygnować (po prostu rejestrując się jako czynny podatnik VAT), o tyle ze zwolnienia przedmiotowego co do zasady nie da się zrezygnować. Wyjątek stanowią dwie sytuacje: 

1. dostawa towarów przez rolnika ryczałtowego (Art. 43 ust 1 pkt 3);
2. usługi finansowe (Art. 43 ust 1 pkt 7,12, 38-41).

Sprzedaż towarów lub dostawa usług korzystających ze zwolnienia będzie zwolniona z podatku i status podatnika nie ma na ten fakt wpływu. Nawet w przypadku rejestracji jako czynny podatnik VAT, nie będzie także możliwe odliczanie kosztów w odniesieniu do działalności zwolnionej z podatku.

Zwróć uwagę, że równocześnie można wykorzystywać zwolnienie podmiotowo-przedmiotowe z VAT. Jeżeli prowadzisz sprzedaż mieszaną, a kwota sprzedaży podlegającej opodatkowaniu nie przekroczyła 200 000 zł, masz możliwość korzystania z obu rodzajów zwolnień. Ważną kwestią jest zwolnienie przedmiotowe z VAT a przekroczenie limitu wskazanego w ustawie. Zgodnie z art. 113 ust. 2 pkt 2 do limitu nie wlicza się dostawy towarów i świadczenia usług zwolnionych od podatku, jednak nie obejmuje to transakcji związanych z nieruchomościami, usług ubezpieczeniowych i usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41, jeśli mają charakter transakcji pomocniczych.