Źródła ryzyka w małej firmie – na co musisz zwrócić uwagę?

Jeśli masz firmę, musisz się liczyć z ryzykiem. Truizmem jest stwierdzenie, że to nieodłączny element prowadzenia działalności gospodarczej. Nawet przy najlepszych staraniach nie da się zupełnie wyeliminować ryzyka, choć można znacznie je zminimalizować. Podpowiemy Ci, na co zwrócić uwagę i jak nim zarządzać.

Zagrożenia i ryzyko w przedsiębiorstwie

Ryzyko to prawdopodobieństwo, że w wyniku pewnych okoliczności firma poniesie straty. To kombinacja możliwości wystąpienia pewnych zdarzeń mających negatywny wpływ na działalność gospodarczą. Ryzyka można unikać lub – jeśli już jest – można je zredukować. Na tym polega proces zarządzania ryzykiem. W pierwszym przypadku chodzi o podejmowanie działań prewencyjnych, w drugim – o minimalizowanie wpływu ryzyka na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

Literatura przedmiotowa podaje wiele możliwości podziału zagrożeń i ryzyka. Spośród nich można wyróżnić podział na ryzyko zewnętrzne i wewnętrzne.

Ryzyko zewnętrzne jest związane z czynnikami w skali makro, takimi jak inflacja, wysokość stóp procentowych, klęski żywiołowe czy zagrożenie konfliktem zbrojnym. Na te czynniki przedsiębiorca nie ma wpływu, są one poza jego kontrolą.

Ryzyko wewnętrzne jest związane z czynnikami w skali mikro, które w pewien sposób mogą być kontrolowane przez przedsiębiorcę. To m.in. ryzyko zatoru płatniczego (gdy np. kontrahenci zalegają z płatnościami) czy ryzyko braku popytu na Twoje produkty lub usługi.

Inny popularny podział wskazuje następujące podstawowe rodzaje ryzyka:

• finansowe (inflacja, stopy procentowe);
• operacyjne (regulacje prawne, zarządzanie firmą);
• strategiczne (branża, konkurencja, zmiana popytu);
• losowe.

Te kategorie odnoszą się zarówno do dużych, średnich, jak i do małych przedsiębiorstw.

Proces zarządzania ryzykiem

W zarządzaniu ryzykiem działania prowadzone są w perspektywie wieloletniej. Niejednokrotnie trzeba je zmieniać i dostosowywać do bieżących warunków rynkowych; należy być cierpliwym i elastycznym.

Podstawowe etapy zarządzania ryzykiem to:

• identyfikacja ryzyka,
• pomiar i ocena ryzyka,
• podejmowanie decyzji,
• kontrola (monitoring).

Identyfikacja ryzyka

Identyfikacja ryzyka to przegląd jego źródeł i ustalenie zagrożeń, które mogą wpływać na firmę, we wszystkich obszarach jej działalności.

Wśród popularnych grup źródeł ryzyka wymienia się:

• czynniki zewnętrzne, np. wahania cen surowców, recesja, zmiany w regulacjach prawnych;
• czynniki strategiczne, np. wzrastająca konkurencja, utrata reputacji;
• czynniki finansowe, np. wahania kursu walut, ryzyko utraty płynności finansowej;
• czynniki związane z zasobami ludzkimi, np. kurczący się rynek pracy, utrata kluczowych dla firmy pracowników;
• czynniki technologiczne, np. utrata danych firmowych, awaria sprzętu;
• czynniki bezpieczeństwa, np. włamanie i kradzież.

Idąc dalej, do podstawowych źródeł ryzyka wśród małych i średnich przedsiębiorstw należą:

• wzrost konkurencyjności;
• utrata reputacji na rynku;
• zaległości płacowe ze strony kontrahentów (co prowadzi do ryzyka utraty płynności finansowej);
• utrata kluczowych dla firmy pracowników;
• nieuczciwość i kradzież przemysłowa/intelektualna;
• utrata kluczowych dla firmy danych, np. z powodu awarii serwerów.

Pomiar i ocena ryzyka

Kolejny etap procesu zarządzania ryzykiem to jego pomiar i ocena. Z poprzedniego kroku wiesz już, na co narażona jest firma. Teraz należy określić, jak bardzo. W tym kroku szacuje się prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka i wielkość straty.

Do oceny można wykorzystywać różne metody, które zasadniczo dzieli się na:

• metody matematyczne (czyli oparte na modelach);
• metody delfickie (czyli oparte na wiedzy i doświadczeniu ekspertów).

Ponadto w ocenie ryzyka pomaga analiza podobnych przypadków (tzw. case studies), własne doświadczenie, a także dyskusja czy burza mózgów przeprowadzona w zespole.

Podejmowanie decyzji i kontrola

Kiedy już wiadomo, na co i jak bardzo jest narażona firma, czas na podjęcie decyzji i wdrożenie zmian w życie. Gdy to nastąpi, monitoruj, czy przynoszą efekty i, zgodnie z założeniami, minimalizują ryzyko. Czasem jest to kwestia czasu, ale jeśli nie ma rezultatów, być może trzeba zmienić kierunek działań.

Zarządzanie ryzykiem jako źródło przewagi konkurencyjnej

Zdolność przewidywania ryzyka, szybkość reakcji i zarządzanie nim to bardzo ważne umiejętności przedsiębiorcy. Czasem trzeba pogodzić się z ryzykiem, zmniejszyć je do akceptowalnego poziomu i na bieżąco monitorować czynniki wpływające na prawdopodobieństwo poniesienia straty.

Punktem wyjścia do wszystkich działań zmniejszających ryzyko jest nieustanna analiza wszelkich danych, które mogą wpływać na działalność Twojej firmy. Chodzi zarówno o te w skali makro, jak np. trend zmian cen surowców czy trend inflacji, jak i o te w skali mikro, np. ryzyko utraty finansowej poprzez nieumiejętne zarządzanie.

Przykładem działania zmniejszającego ryzyko w tym ostatnim przypadku jest sprawdzanie kontrahentów (już podczas negocjacji, ale też w trakcie współpracy) – czy nie figurują oni w rejestrze długów. Chodzi o zweryfikowanie, czy druga strona nie boryka się z problemami finansowymi, czyli czy jest wypłacalna. Pozwoli to zminimalizować ryzyko zaległych płatności, które właśnie może prowadzić do braku płynności finansowej w Twojej firmie.

Innym przykładem, istotnym szczególnie dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw, jest ciągła obserwacja konkurencji w branży i reagowanie na jej działania, np. wprowadzanie nowych produktów lub innowacyjne wdrożenia.

Ryzyko jest związane z niepewną przyszłością, ale jednocześnie stanowi nieodzowną część prowadzenia działalności gospodarczej. Umiejętność przewidywania ryzyka oraz reagowania na nie jest jednym z kluczy do sukcesu w biznesie.