Opieka na dziecko – zasady przyznawania w 2025 roku

Nie jest łatwo być pracującym rodzicem – szczególnie gdy dzieci są małe i często łapią infekcje. Dlatego przepisy przewidują szereg uprawnień dla pracowników sprawujących czynności opiekuńcze nad dzieckiem chorym, a w niektórych przypadkach także nad zdrowym. Pracownik ma prawo nie tylko do zasiłku opiekuńczego, ale również do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem, co wynika z art. 188 kodeksu pracy. Dowiedz się, czym jest opieka na dziecko w pracy, komu przysługuje, jak długo trwa i czy jest pełnopłatna. Wiedza na temat urlopu na opiekę nad dzieckiem przydaje się nie tylko pracownikowi, ale i pracodawcy.

Kto może skorzystać z opieki na dziecko?

Opieka nad dzieckiem przysługuje także pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy (zgodnie z art. 188 § 3 Kodeksu Pracy). Ustala się ją proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, a niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Opieka na dziecko 2 dni z zasady dotyczy dziecka zdrowego do lat 14. Natomiast z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem chorym rodzicowi przysługuje zasiłek opiekuńczy. Należy się on zarówno pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, jak i rodzicom-przedsiębiorcom, którzy terminowo odprowadzają do ZUS-u dobrowolne składki chorobowe. Co ciekawe, w przypadku zatrudnienia w różnych miejscach pracownik w każdym z nich nabywa odrębne prawa do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem.

Prawo do wolnego z tytułu opieki nad dzieckiem dotyczy też rodziców po rozwodzie oraz w związkach nieformalnych, a  limit 2 dni dotyczy wówczas osobno każdego związku, z którego pochodzą dzieci. W 2025 roku pracujących rodziców nie czekają rewolucyjne zmiany. Musisz jedynie wiedzieć, że niewykorzystane 2 dni opieki z 2024 roku przepadają. Nie można żądać od pracodawcy przeniesienia zwolnienia na 2025 rok ani wypłaty ekwiwalentu. 1 stycznia 2025 roku limit 2 dni lub 16 godzin został odnowiony. 

Jakie są limity dni wolnych w 2025 roku?

Roczny limit opieki na dziecko to 16 godzin albo 2 dni. O formie wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik, składając pierwszy wniosek (bez uzasadnienia) do pracodawcy w postaci papierowej lub elektronicznej. Oznacza to, że możesz wnioskować o opiekę albo w godzinach, albo w dniach i podzielić urlop na godziny lub dni albo wybrać całość naraz. Wymiaru zwolnienia nie zwiększa posiadanie większej liczby dzieci ani dłuższy staż pracy.

Z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem możesz także otrzymać zasiłek opiekuńczy – przez maksymalnie 60 dni w danym roku kalendarzowym. Przysługuje on na chore dziecko do lat 14 oraz w ściśle określonych przypadkach na dziecko zdrowe do lat 8, np. w razie nagłego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły. Taka sytuacja była standardem podczas pandemii COVID-19, gdy oddziały lub klasy i całe placówki z dnia na dzień zamykano w związku z kwarantanną. 60 dni zasiłku opiekuńczego przysługuje matce i ojcu dziecka łącznie, niezależnie od liczby dzieci.

Warto wspomnieć jeszcze o urlopie opiekuńczym w wymiarze 5 dni, uregulowanym w art. 173¹ § 1 Kodeksu pracy. Pracownik może z niego skorzystać w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia dziecku lub innej osobie bliskiej, która wymaga tego z poważnych względów medycznych.

Jak wyliczane jest świadczenie opieki na dziecko z ZUS?

Natomiast wysokość miesięcznego zasiłku opiekuńczego wynosi 80% podstawy jego wymiaru. Wypłacany jest za każdy dzień sprawowania opieki nad dzieckiem, również za dni ustawowo wolne od pracy. Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika (zatrudnionego na umowę o pracę) stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie. Jeśli jesteś przedsiębiorcą, podstawę wymiaru zasiłku stanowi Twój przeciętny miesięczny przychód za okres ostatnich 12 miesięcy. Przychód to kwota, od której opłacasz składkę na ubezpieczenie chorobowe minus 13,71% podstawy wymiaru składek. Jak widzisz, opieka nad dzieckiem jest rozwiązaniem finansowo korzystniejszym od zasiłku opiekuńczego. 

Czy opieka przysługuje tylko rodzicom?

Opieka nad dzieckiem to zwolnienie od pracy należące się pracownikowi wychowującemu co najmniej jedno dziecko do lat 14. Pracownik, który wnioskuje o przyznanie takiego urlopu, musi posiadać władzę rodzicielską. 

Zupełnie inaczej wygląda to w przypadku zasiłku opiekuńczego. Pracownik może „wziąć opiekę” zarówno na własne dziecko, jak i na innego członka rodziny, którym się osobiście opiekuje. Gdy sprawujesz opiekę nad innym chorym członkiem rodziny, np. małżonkiem, rodzicem, teściem, dziadkiem, babcią, wnukiem lub rodzeństwem, przysługuje Ci 14 dni zasiłku opiekuńczego w danym roku kalendarzowym (wliczane do limitu 60 dni). Osoby te muszą z Tobą mieszkać – przynajmniej na czas choroby. Warunkiem otrzymania zasiłku opiekuńczego jest brak innych członków rodziny mogących sprawować opiekę nad chorym. 

Opieka nad dzieckiem a praca zdalna

Opieka na dziecko, zgodnie z art. 188 § 1 Kodeksu pracy, to dni wolne od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Nie ma znaczenia, czy we wskazanych we wniosku dniach pracownik miał przebywać w biurze firmy, czy wykonywać czynności w trybie home office. Konieczność zapewnienia opieki nad dzieckiem oznacza brak możliwości wykonywania obowiązków zawodowych. 

Podobnie sytuacja wygląda z zasiłkiem opiekuńczym. ZUS stoi na stanowisku, że rodzic, który wykonuje pracę zdalną, też nie jest w stanie zapewnić opieki dziecku. Albo sprawujesz opiekę nad dzieckiem i pobierasz zasiłek opiekuńczy, albo świadczysz pracę (nieważne czy zdalnie), ale wtedy zasiłek opiekuńczy przysługuje drugiemu rodzicowi. 

Jeżeli jednak w trakcie kontroli ZUS stwierdzi, że czas opieki służył Ci do celów zarobkowych, możesz utracić prawo do zasiłku opiekuńczego. Ponadto zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeśli w gospodarstwie domowym przebywają inne osoby mogące zapewnić opiekę dziecku. Wyjątek stanowią dzieci do lat 2.