Mobbing poziomy – jak go rozpoznać i mu przeciwdziałać?

Mobbing poziomy występuje pomiędzy pracownikami na równorzędnych stanowiskach. Może przybierać różne formy – od izolowania, przez obraźliwe komentarze, po sabotowanie czyjejś pracy. Problem wpływa negatywnie na atmosferę w zespole, co odbija się na efektywności całej firmy. Jak rozpoznać mobbing poziomy i skutecznie mu przeciwdziałać?

Rodzaje mobbingu w miejscu pracy

Wiele osób twierdzi, że zna odpowiedź na pytanie, co to jest mobbing, jednak nie wszyscy wiedzą, że może przybierać różne formy. Dotyczy nie tylko nękania, którego dopuszcza się zwierzchnik względem pracownika, ale toksycznej relacji pomiędzy współpracownikami tego samego szczebla. Zdarza się nawet, że mobberami są osoby stojące w firmowej hierarchii niżej od ofiary. Ważne jest, by dołożyć wszelkich starań, aby mobbing – w żadnej formie – nie występował w Twojej firmie.

Podstawowe typy mobbingu rozróżnia się na podstawie relacji między sprawcą a ofiarą. Bardziej szczegółowo rodzaje można wyszczególnić pod względem zachowań, których dopuszcza się mobbingujący.

Rodzaje mobbingu pod względem hierarchii

Kiedy cały zespół dokucza jednemu pracownikowi, mamy do czynienia z mobbingiem grupowym. Jeśli do poniżania dochodzi w relacji pojedynczych osób, mowa o mobbingu indywidualnym.

Rodzaje mobbingu w pracy na podstawie typu zachowań

Mobbing pionowy a poziomy – główne różnice

Podstawową różnicą pomiędzy mobbingiem wertykalnym a horyzontalnym jest miejsce ofiary i sprawcy w firmowej hierarchii. Bez wątpienia mobbing odgórny daje niestety mobberowi najwięcej możliwości działania. Istotne jest, czy jego działania noszą znamiona zastraszania, ośmieszania, dyskryminacji, a w skrajnych przypadkach – molestowania.

Mobbing poziomy obejmuje najczęściej rozsiewanie plotek o danej osobie, wykluczanie jej ze wspólnych rozmów, unikanie współpracy przy projektach oraz krytykowanie jej pomysłów. 

Podobnie wygląda mobbing pionowy oddolny. Wśród przemocowych zachowań odgórnych, poza bezpodstawnym krytykowaniem pracownika czy obgadywaniem go, są: pomijanie w przydzielaniu zadań lub przeciwnie – obciążanie nadmierną ilością pracy. Za mobbing uznawane jest również zlecanie czynności będących poniżej poziomu kompetencji ofiary w celu obniżenia jej samooceny. Ewidentnym przykładem zastraszania są powtarzające się groźby zwolnienia podwładnego.

Fazy mobbingu i możliwe konsekwencje

Ze względu na zróżnicowane typy mobbingu dostrzeżenie, że padło się jego ofiarą, bywa trudne. Zazwyczaj ma miejsce, kiedy sytuacja w pracy zaczyna bardzo negatywnie wpływać na stan zdrowia i poziom zadowolenia z życia mobbingowanej osoby. Nie bez powodu kluczowym kryterium rozpoznania mobbingu jest powtarzalność działań polegających na uporczywym, stopniowym zastraszaniu ofiary.

Przemocowe zachowania z reguły eskalują z czasem. Punktem początkowym bywa konflikt, ale często trudno określić konkretną przyczynę obrania danej osoby na cel przez mobbera. Najpierw działania są ledwie widoczne dla ofiary – występują rzadko lub nie cechuje ich ewidentna wrogość. 

Na kolejnym etapie ofiara zaczyna odczuwać stres, gorszy nastrój, a jej efektywność w pracy spada. Może nadal nie dostrzegać, że zachowania mobbera wykraczają poza normę lub nie wie, w jaki sposób ma się bronić. Zaczyna wątpić w swoje kompetencje i zdolność oceny sytuacji. Z kolei działania sprawcy przybierają na sile i częstotliwości. Otwarcie krytykuje ofiarę, podważa wyniki jej pracy oraz zaczyna nastawiać przeciwko niej inne osoby. 

Uporczywość działań i brak oparcia we współpracownikach często prowadzą do złożenia wypowiedzenia przez mobbingowanego. W ostatniej fazie ofiara nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków, boi się chodzić do pracy, a nawet popada w depresję. 

Na szczęście coraz częściej ofiara znajduje w sobie siłę na walkę – zaczyna dokumentować wiadomości, zdarzenia i wszelkie inne materiały, które umożliwią udowodnienie mobbingu. Następnie składa je na ręce przełożonego lub bezpośrednio do sądu, aby ubiegać się o zadośćuczynienie. Chociaż tego typu sytuacje są coraz częstsze, nadal wiele ofiar mobbingu odchodzi z firm bez słowa, a mobberzy nękają kolejne osoby. 

Jak przeciwdziałać mobbingowi horyzontalnemu w przedsiębiorstwie?

Pracodawca często nie ma świadomości, że w jego firmie występuje zjawisko mobbingu. Dużo łatwiej dostrzec go w małej organizacji, jednak wymaga to stałej obecności na miejscu. Mobberzy zazwyczaj unikają podejmowania przemocowych działań, jeśli mogą zostać dostrzeżone przez inne osoby, a tym bardziej przełożonego. W efekcie pracodawca często dowiaduje się o wszystkim dopiero wtedy, kiedy ofiara odchodzi z pracy lub postanawia złożyć sprawę do sądu i ubiegać się o odszkodowanie.

Jeśli zatrudniasz pracowników, masz obowiązek umożliwić im zgłaszanie wszelkich uchybień. Warto przeprowadzić szkolenia uświadamiające, na czym polega mobbing, jak należy na niego reagować i jakie są jego skutki. Na Tobie spoczywa odpowiedzialność za budowanie przyjaznej atmosfery, dzięki czemu ofiary nie będą obawiały się konsekwencji zgłoszenia nieodpowiednich zachowań.

Przeciwdziałanie mobbingowi może też obejmować przeprowadzenie anonimowej ankiety dotyczącej zadowolenia z pracy. Większość osób obawia się, że po zgłoszeniu sprawy przełożonemu same staną się celem mobberów. Dlatego procedury antymobbingowe powinny zapewniać sygnaliście anonimowość.

Wyeliminowanie mobbingu często wymaga zwolnienia osoby lub grupy osób, które go stosują. W praktyce bywa to problematyczne, zwłaszcza w małych firmach. Dlatego ważne jest reagowanie na wczesnych etapach rozwoju sytuacji i niedopuszczanie do eskalacji konfliktu. Najlepiej od początku uświadamiać pracownikom, że mobbing jest przestępstwem i nie będzie tolerowany w Twoim przedsiębiorstwie.