Co to jest kultura organizacyjna firmy i jak ją zbudować?

Czy wiesz, jak wyglądają biura w głównej siedzibie Google'a w Kalifornii? To doskonale doświetlone, skąpane w roślinności wnętrza z mnóstwem wygodnych miejsc do pracy, stołami do gry w piłkarzyki i pokojami relaksu. Teraz porównaj ten obraz z typowym korporacyjnym open space’em, a także biurem, w którym dzieje się akcja serialu „The Office”. To, jak wygląda i jak jest zorganizowane miejsce pracy – między innymi – składa się na kulturę organizacyjną firmy. Jest to szereg elementów budujących wizerunek przedsiębiorstwa i przyciągających pracowników. Jakie ma znaczenie dla Twojej firmy?

Pojęcie kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa

W literaturze można spotkać się z różnorodnymi definicjami kultury organizacyjnej firmy. Różnice sprowadzają się do odmiennego rozumienia słowa kultura. Ogólnie rzecz ujmując, można uznać ją za coś, co definiuje i wyróżnia otoczenie, a także wszelkie wytwory rąk i umysłu, dzięki którym możesz czuć się integralną częścią większej całości.

Przykładowo E. Keller przedstawiał kulturę organizacji jako „system wartości i norm zachowań oraz sposobów postępowania i myślenia, który został wykształcony i zaakceptowany przez pewien zespół ludzi i który powoduje wyraźne wyróżnianie się tego zespołu od innych”¹. Z kolei M. Juchnowicz postrzegał ją jako „nieformalny system wzorów myślenia i postępowania organizacji, które mają istotne znaczenie dla jej formalnych celów”².

W najprostszych słowach kultura organizacyjna firmy to jej osobowość. Od Ciebie, jako przedsiębiorcy zależy, czy będzie ona nowoczesna i innowacyjna, przyjazna środowisku, kreatywna, tradycjonalna czy dynamiczna.

Co składa się na kulturę organizacji?

Rewelacyjnym modelem kultury organizacyjnej, przedstawiającym składające się na nią elementy, jest model góry lodowej opracowany przez E. Scheina. Wybrał on tę metaforę nie bez przyczyny. Tak jak góra lodowa skrywa pod powierzchnią wody znaczną część swojej bryły, tak w przypadku kultury organizacyjnej na pierwszy rzut oka również nie widać wszystkich budujących ją elementów.

Model Scheina składa się z trzech poziomów:

• artefaktów,
• norm i wartości,
• niewidocznych fundamentów firmy.

Im głębiej spojrzymy, tym bardziej niedostępne dla świata zewnętrznego będą kolejne elementy kultury organizacyjnej firmy.

Artefakty są najbardziej widocznym wierzchołkiem góry lodowej. Wśród nich można wyróżnić elementy świadczące o występowaniu spersonalizowanej kultury organizacyjnej, np.:

• Artefakty fizyczne – wygląd budynków, wystrój wnętrz, dress code, kolor samochodów służbowych, pokoje relaksu itp.
• Artefakty językowe – czyli sposób wypowiadania się pracowników i stosowana przez nich nowomowa oraz wszelkie biurowe legendy i historie (bez względu na to, czy są oficjalne, czy nie). 
• Artefakty behawioralne – są to zwyczaje, uroczystości i rytuały panujące w firmie oraz zasady savoir-vivre, np. coroczne wyjazdy integracyjne czy tradycje obchodzenia urodzin.

Drugim poziomem góry lodowej są normy i wartości, czyli niepisane zasady określające, co wypada robić w danej firmie, a jakie zachowania są niepożądane. Są one jedynie częściowo widoczne i uświadomione poprzez misję i filozofię przedsiębiorstwa. Co więcej, wyróżnia się wśród nich normy i wartości deklarowane, przestrzegane oraz nieformalne.

Z kolei niewidoczny fundament firmy to założenia, które każdy wynosi z domu lub swojego najbliższego otoczenia. Determinują one sposób postrzegania świata oraz podejmowanie decyzji. Wartości, światopogląd, kultura i mentalność to fundamenty, które są najbardziej odporne na zmiany.

Znaczenie kultury organizacyjnej firmy

Kultura organizacyjna jest nieodzowna w wyznaczaniu zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa i wyróżnia je wśród konkurencji. Kultura organizacyjna firmy rodzinnej będzie inna niż międzynarodowej organizacji, a cechy obu jednostek będą charakterystyczne lub wręcz unikalne dla poszczególnych podmiotów. Jasno określona kultura organizacyjna ma znaczenie w przyciąganiu pracowników, czym wzmacnia pozycję firmy na rynku.

Wśród funkcji kultury organizacyjnej możemy wymienić:

• integrowanie pracowników,
• pobudzanie ich zaangażowania,
• lepsze zrozumienie celów i misji firmy,
• ujednolicenie metod i kryteriów oceny pracowniczej,
• uporządkowanie sposobu komunikacji i języka,
• łagodzenie konfliktów wewnętrznych.

Jak zbudować kulturę organizacyjną przedsiębiorstwa i dbać o nią?

Budowanie kultury organizacyjnej to długotrwałe przedsięwzięcie, które nie ma ściśle określonych ram czasowych. Nie zwlekaj z podejmowaniem pierwszych działań i pamiętaj, że w zależności od branży i wielkości przedsiębiorstwa, poszczególne elementy i typy kultury organizacyjnej firmy mogą ulegać zmianie. Oznacza to, że kultura organizacyjna i rozwój firmy są ze sobą nierozerwalnie związane.

Zacznij od przeanalizowania wizji, misji i wartości swojej firmy. Na tej podstawie wyodrębnij cele i cechy wyróżniające Twoje przedsiębiorstwo na tle konkurencji. Odkryte w ten sposób wyróżniki będą punktem wyjścia dla budowanej kultury organizacyjnej. W kolejnych etapach niezbędne jest zaangażowanie pracowników i sprawienie, aby zechcieli być częścią Twojej organizacji. Przykładaj szczególną wagę do atmosfery w miejscu pracy, zarówno na etapie rekrutacji i onboardingu, jak i na co dzień. Niezbędne są odpowiednia komunikacja oraz budowanie zaufania.

Nie wystarczy jednak samo stworzenie kultury organizacyjnej. Aby była ona skuteczna, czyli spełniała swoje funkcje, musisz ją pielęgnować. W tym celu regularnie sprawdzaj, czy poszczególne obszary nie wymagają udoskonalenia. Upewniaj się, że każdy pracownik czuje się dobrze w Twojej firmie, a jej wizja i cele są zrozumiałe.

Nie zapominaj, że kulturę organizacyjną tworzą wszyscy pracownicy, dlatego uwzględniaj zdanie i potrzeby całej załogi. Wspólna praca z pewnością zaowocuje silną i jedyną w swoim rodzaju kulturą organizacyjną.

¹ M. Pawłowski, A. Kułakowska, Z. Piątkowska, Kultura organizacyjna w organizacji, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, nr 1/2019, s. 126.

² Tamże.