Ustawa o ochronie sygnalistów

14 czerwca Sejm Rzeczypospolitej przyjął ustawę o ochronie sygnalistów, czyli pracowników zgłaszających naruszenie prawa. Teraz ustawa została podpisana przez prezydenta i czeka na wejście w życie. Planowany termin obowiązywania ustawy to jesień bieżącego roku. Sprawdź, kto może być sygnalistą i jak brzmią nowe przepisy!

Kto może być sygnalistą?

Wprowadzenie ustawy ma na celu uchronić osoby, które ponoszą ryzyko w imię troski o dobro wspólne.

Sygnalista z przysługującą mu ochroną będzie mógł zatem zostać:

• pracownik, były pracownik;
• przedsiębiorca;
• prokurent;
• akcjonariusz lub wspólnik;
• członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;
• funkcjonariusz, żołnierz zawodowy;
• zleceniobiorca;
• stażysta czy wolontariusz.

Obowiązki pracodawcy w związku z ustawą o ochronie sygnalistów

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi przestrzeń do dokonywania zgłoszeń. W związku z tym do jego obowiązków powinno należeć:

• Utworzenie procedury zgłoszeń wewnętrznych (skonsultowane ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników).
• Uruchomienie bezpiecznych kanałów do przyjmowania zgłoszeń.
• Zapewnienie poufności danych ze zgłoszenia.
• Potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia w ciągu 7 dni oraz przekazanie informacji zwrotnej w ciągu 3 miesięcy.
• Ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi, w tym m.in. zwolnieniem, degradacją, przeniesieniem i innymi.
• Wyznaczenie bezstronnej osoby lub jednostki organizacyjnej odpowiedzialnej za przyjmowanie i rozpatrywanie zgłoszeń.
• Dochowanie należytej staranności przy prowadzeniu wewnętrznych postępowań wyjaśniających.
• Ustalenie zrozumiałych i łatwo dostępnych informacji na temat procedur dokonywania zgłoszeń zewnętrznych.

Co obejmuje ustawa i jakie obszary można raportować?

Sygnalista może zgłosić naruszenia, czyli działania lub zaniechania niezgodne z prawem oraz mające na celu jego obejście w kontekście związanym z pracą. Zgłoszenie może obejmować wiele obszarów, dotyczących:

• korupcji;
• zamówień publicznych;
• usług, produktów i rynków finansowych;
• przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
• bezpieczeństwa transportu;
• ochrony środowiska;
• ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
• bezpieczeństwa żywności i pasz;
• zdrowia i dobrostanu zwierząt;
• zdrowia publicznego;
• ochrony konsumentów;
• ochrony prywatności i danych osobowych;
• bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
• interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
• rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
• konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z wyżej wymienionymi dziedzinami.

W trakcie prac nad ustawą w Senacie wprowadzono zmiany. Z katalogu obszarów w których będzie można dokonać zgłoszenia naruszeń, wykreślone zostało prawo pracy. To oznacza, że ochronie nie będą podlegać takie kwestie, jak m.in. mobbing, wstrzymywanie przez pracodawcę wynagrodzeń, czy zmuszanie pracowników do bezpłatnych nadgodzin.

Przepisy o ochronie sygnalistów nie obejmują, także informacji objętych:

• przepisami o ochronie informacji niejawnych;
• tajemnicą związaną z wykonywaniem zawodów medycznych oraz prawniczych;
• tajemnicą narady sędziowskiej;
• postępowaniem karnym – w zakresie tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz tajemnicy rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.

Jak chronieni są sygnaliści?

Ustawa ma na celu zapobiegać działaniom odwetowym, które mogą dotyczyć: pozbawienia źródła zarobkowania, mobbingu, awansu, nagrody czy premii.

W przypadku gdy sygnalista doświadczy któregoś z powyższych działań, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Ustawa stoi po jego stronie i gwarantuje mu odszkodowanie w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Za nieposzanowanie praw sygnalisty, np. uniemożliwianie lub utrudnianie zgłoszenia, nieprawidłowe ustanowienie procedury czy ujawnienie tożsamości sygnalisty, ma grozić odpowiedzialność karna. Osoby dopuszczające się takich czynów podlegają grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności (w zależności od czynu - nawet do 3 lat).