Otoczenie przedsiębiorstwa – klucz do planowania strategii i skutecznego zarządzania

Żaden biznes, niezależnie od rozmiaru i branży, nie działa w próżni. Otoczenie Twojej firmy jest jednym z najważniejszych czynników, który musisz wziąć pod uwagę, tworząc strategię działania i przygotowując się do realizacji nowych projektów.

Co to jest otoczenie przedsiębiorstwa?

Aby Twoja firma osiągnęła sukces, musisz wykorzystywać pojawiające się szanse i przewidywać potencjalne źródła ryzyka. Już na etapie tworzenia biznesplanu warto więc poznać nie tylko uwarunkowania wewnętrzne, ale również zewnętrzne, które scalają otoczenie bliższe i dalsze przedsiębiorstwa. 

To zadanie nigdy się nie kończy: jeżeli chcesz zapewnić swojej firmie dobre warunki do rozwoju, musisz nieustannie monitorować swoje biznesowe otoczenie, w tym konkurentów, kontrahentów, klientów czy potencjalnych pracowników. Poniżej uzyskasz najważniejsze informacje, które pomogą Ci w wyciąganiu prawidłowych wniosków.

Poprawne określenie środowiska jest bez wątpienia wymagającym procesem. Aby właściwie zrealizować to zadanie, potrzebne są kompetencje i doświadczenie – z jednej strony musisz prawidłowo interpretować dane makroekonomiczne, z drugiej umiejętnie charakteryzować swoje najbliższe otoczenie, ze szczególnym uwzględnieniem konkurentów i klientów.

Rzecz jasna najlepsze efekty przyniesie bazowanie na rzetelnych i miarodajnych informacjach. Świetnym sposobem na ich uzyskanie jest zlecanie badań rynkowych. Pomogą Ci one znaleźć odpowiedzi na najważniejsze pytania i poznać lepiej kondycję zarówno całego rynku, jak i konkretnej branży. Możesz także korzystać z opracowań przygotowanych przez inne podmioty. 

Otoczenie przedsiębiorstwa – podział

Rozpoznawanie otoczenia przedsiębiorstwa to złożony proces, który wymaga uwzględnienia wielu dynamicznie zmieniających się czynników. Charakterystyka otoczenia przedsiębiorstwa powinna uwzględniać między innymi:

• otoczenie ekonomiczne: weź pod uwagę kierunek rozwoju globalnej i lokalnej gospodarki, stopy procentowe i wskaźnik inflacji, kursy walut, stopę bezrobocia czy wskaźniki dotyczące inwestycji. Ważny jest nie tylko podstawowy rynek, na którym działasz – znaczenie ma również charakterystyka rynków, na których aktywni są Twoi kontrahenci, klienci i konkurenci;
• otoczenie konkurencyjne: zwróć szczególną uwagę na aktywność swoich konkurentów, realizowane przez nich działania, wykorzystywane technologie czy dostawców, z którymi współpracują;
• otoczenie prawne, podatkowe i polityczne: znaczny wpływ na Twoje przedsiębiorstwo mają oczywiście działania podejmowane przez regulatorów rynku. Musisz na bieżąco analizować zmiany w prawie i zalecenia wydawane przez instytucje publiczne, aby działać zgodnie z przepisami i minimalizować ryzyko;
• otoczenie technologiczne: ważnym aspektem, który powinien brać pod uwagę każdy przedsiębiorca, jest rozwój techniczny. Aby efektywnie wykorzystywać zasoby i wpływać na rozwój innowacyjności, musisz być w stanie pokonywać bariery technologiczne i wykorzystywać potencjał nowych rozwiązań;
• otoczenie społeczne, kulturowe i demograficzne: szczególnymi grupami są Twoi potencjalni klienci, dostawcy oraz pracownicy. Obserwuj ich przyzwyczajenia i oczekiwania. Bierz także pod uwagę zmiany demograficzne, społeczne i kulturowe;
• otoczenie środowiskowe: coraz ważniejszym aspektem funkcjonowania firm jest dbałość o zrównoważony rozwój i wiarygodność w podejmowaniu inicjatyw wspierających działania proekologiczne. Z jednej strony zagrożenia związane ze zmianami klimatycznymi mogą bezpośrednio wpłynąć na funkcjonowanie Twojej firmy, z drugiej – świadomość ekologiczna i inwestycje w obszar zielonych technologii są oczekiwane przez konsumentów.

Charakterystyka makro- i mikrootoczenia przedsiębiorstwa

Wyróżnia się dwa główne rodzaje:

1. otoczenie bliższe przedsiębiorstwa (mikrootoczenie, otoczenie celowe) skupia wszystkie podmioty, które mają bezpośredni wpływ na Twoją firmę. W tej grupie szczególne miejsce zajmują konkurenci, czyli firmy, które adresują swoją ofertę do tych samych odbiorców, co Ty. W mikrootoczeniu znajdują się również klienci. To właśnie oni swoimi decyzjami zakupowymi oraz zmieniającymi się oczekiwaniami wpływają na decyzje, jakie muszą podejmować przedsiębiorcy, którzy chcą zachować przewagę konkurencyjną. Istotnym elementem bliższego otoczenia są również dostawcy zapewniający zasoby niezbędne do działania firmy;
2. otoczenie dalsze przedsiębiorstwa (makrootoczenie, otoczenie ogólne) odnosi się do rozbudowanej kategorii szeroko pojmowanych czynników zewnętrznych i uwarunkowań, które mogą oddziaływać na organizację. Zazwyczaj wyróżnia się wymiary: ekonomiczny, społeczny, polityczno-prawny, międzynarodowy i środowiskowy. Czynniki znajdujące się w tej grupie są trudniejsze do przewidzenia od tych, które należą do otoczenia bliższego.

Mikro- i makrootoczenie przedsiębiorstw to jednak nie wszystko. Często wyróżnia się również trzeci poziom, czyli otoczenie wewnętrzne. Odnosi się do wszystkich zasobów znajdujących się wewnątrz organizacji i pozostających pod jej kontrolą. Są to więc przede wszystkim: struktura i kultura organizacyjna, zasoby ludzkie, wdrożone procesy i procedury, posiadana infrastruktura i majątek.

Rola analizy otoczenia rynkowego przedsiębiorstwa

Umiejętna analiza otoczenia rynkowego odgrywa kluczową rolę podczas tworzenia strategii działania oraz na późniejszych etapach. Przede wszystkim pozwala podejmować odpowiednie decyzje bazujące na wymiernych i ustrukturyzowanych danych. Jest także niezbędna podczas tworzenia biznesplanu i analizy SWOT. 

Jak widzisz, już na etapie planowania biznesu warto poznać otoczenie przedsiębiorstwa. Przykład wielu marek pokazuje, że wartościowa analiza, która zakłada długofalowe monitorowanie sytuacji i niezbędne zmiany, pozwoli na znaczne zwiększenie potencjału Twojej firmy.