OZE – zielona energia w firmie i jej wpływ na ślad węglowy

Energia z odnawialnych źródeł jest coraz bardziej dostępna dla polskich firm. Jej wykorzystanie to często sposób na zmniejszenie kosztów prowadzenia działalności, ale nie są to jedyne jej zalety. Odnawialne źródła energii (OZE) będą także Twoim sprzymierzeńcem, jeśli chcesz zredukować ślad węglowy związany z działalnością Twojej firmy.

W Polsce głównym źródłem emisji gazów cieplarnianych przyczyniających się do ocieplenia klimatu jest energetyka¹. Ten sektor odpowiada za około 80 proc. wszystkich emisji szkodliwych gazów w naszym kraju. Innymi słowy, możliwość korzystania z prądu i ciepła oraz z alternatywnych form energii przypłacamy emitowaniem do atmosfery niszczących ją substancji.

Jednym z głównych odbiorców energii w Polsce jest przemysł. Ale także inne sektory gospodarki korzystają z prądu czy ciepła. Współcześnie trudno sobie bez nich wyobrazić nawet najmniejszą działalność gospodarczą. Jednocześnie kwestia energii zużywanej w przedsiębiorstwie powinna być kluczowa dla każdej firmy, która chce kontrolować, a wcześniej policzyć wysokość swojego śladu węglowego.

Emisje związane z energią a ślad węglowy

Zgodnie z najbardziej uznanym i rozpowszechnionym standardem pomiaru śladu węglowego, czyli GHG Protocol, emisje związane z wytwarzaniem energii na potrzeby przedsiębiorstwa są liczone w Zakresie 1 lub 2.

Zakres 1 obejmuje między innymi spalanie paliw w instalacjach lub maszynach należących do firmy. Jeśli Twoje przedsiębiorstwo ma na przykład własne generatory prądu, piece, kotły itp. - ślad węglowy związany z ich eksploatacją należy uwzględnić w Zakresie 1.

Z kolei emisje związane z zakupem energii przez firmę czy dostarczeniem jej z zewnątrz będą objęte Zakresem 2. Chodzi o energię, której nie wytwarzamy sami, ale kupujemy od dostawców. Będą to więc przede wszystkim ciepło i prąd.

Wysokie emisje w polskiej energetyce wiążą się przede wszystkim z tym, że w ogromnej mierze jest ona wciąż oparta na węglu. Węgiel kamienny i brunatny spalane w elektrowniach i ciepłowniach są zaś najbardziej emisyjnymi źródłami energii. Więc w polskich realiach korzystanie z niezbędnej w firmie energii wiąże się z dużym wpływem na ślad węglowy.

Odnawialne źródła energii – czym są i jak wpływają na ślad węglowy w firmie

Z pomocą przychodzą odnawialne (w sposób naturalny) źródła energii. Jest to więc np. energia z wiatru, promieniowania słonecznego czy przepływów wody².

Każdy sposób wytwarzania energii - także z OZE - wiąże się z jakimś poziomem emisji gazów cieplarnianych, np. na etapie powstawania elektrowni albo na etapie produkcji energii. Ale poszczególne formy wytwarzania energii mocno się między sobą pod tym względem różnią.

Największe emisje łączą się ze spalaniem paliw kopalnych, przede wszystkim węgla, który wciąż stanowi podstawowe paliwo polskiej energetyki. Z kolei najniższe emisje są związane z wykorzystaniem energii odnawialnej - geotermalnej czy z wiatru i słońca⁴. Jeśli chodzi o elektrownie słoneczne czy wiatrowe to emisje pojawiają się na etapie produkcji i transportu samych instalacji. Ale już produkcja energii jest bezemisyjna.

Różnice co do ilości emitowanych gazów cieplarnianych przez poszczególne źródła są znaczące. Poziom emisji pochodzący z wytworzenia jednej kilowatogodziny energii elektrycznej w elektrowni węglowej może być nawet kilkadziesiąt razy większy niż w przypadku najmniej emisyjnej morskiej energetyki wiatrowej. Wykorzystanie poszczególnych rodzajów energii może więc mocno wpłynąć na poziom śladu węglowego w danym przedsiębiorstwie. 

Jak zmniejszać ślad węglowy przy użyciu OZE? 

W Polsce najmniej emisyjną alternatywą wobec energii pochodzącej z węgla są właśnie OZE.

Przestawienie się na energię odnawialną może być dosyć szybką metodą zmniejszenia śladu węglowego Twojej firmy⁵. Co więcej, jeśli prowadzisz działalność, w której niewiele jest emisji objętych Zakresem 1 (a więc wynikającym bezpośrednio z procesu produkcyjnego czy technologicznego), będzie to główny dostępny sposób na redukcję śladu. 

Emisje związane z energią - metoda market-based i location-based

Jest to potrzebne ze względu na to, jak działa system elektroenergetyczny. Jeśli chodzi o energię cieplną, to dane miejsce ogrzewa konkretna instalacja – pojedyncza pompa ciepła, piec na drewno czy miejska sieć grzewcza zasilana wielką ciepłownią. Ale już do sieci energetycznych trafia energia produkowana przez różne elektrownie i instalacje o odmiennej emisyjności. 

W tej samej miejscowości do sieci może wpływać prąd z elektrowni spalającej węgiel brunatny, z wiatraków na polach i z fotowoltaiki na dachach budynków. Sieć elektroenergetyczna łączy zaś ze sobą nawet nie pojedyncze miejscowości, ale całe kraje w obrębie Europy. Fizycznie nie da się zaś rozdzielić energii elektrycznej z różnych źródeł. Nie można więc stwierdzić, czy w danym momencie firma pobiera prąd z niskoemisyjnego wiatraka czy wysokoemisyjnej elektrowni. Wartość emisji oparta na lokalizacji (metoda location-based) uwzględnia więc średnią emisyjność miksu występującego w danym miejscu. 

Z drugiej strony przedsiębiorstwa mogą kupować energię od wybranych dostawców energii, którzy zapewniają jej pochodzenie z konkretnych źródeł. Takie indywidualne wybory przedsiębiorstw są prezentowane za pośrednictwem metody market-based (wartości opartej na rynku).
Zmniejszanie śladu węglowego przy użycie OZE będzie inaczej przebiegało z perspektywy pierwszego, a inaczej z perspektywy drugiego ujęcia.

Redukcja śladu węglowego w ujęciu location-based

W Polsce emisyjność energii elektrycznej z sieci na tle UE jest wysoka. W 2022 roku była wręcz najwyższa w całej Unii i wynosiła ok. 700 gramów ekwiwalentu CO2 na jedną kilowatogodzinę⁷. Korzystanie z tak emisyjnej energii bardzo podbija ślad węglowy polskich firm i produktów w porównaniu z tymi z innych krajów członkowskich.

Jeśli chcesz zmniejszyć wielkość śladu węglowego w Zakresie 2 w ujęciu location-based, musisz opierać się przede wszystkim na zmniejszaniu konsumpcji energii kupowanej z sieci. Żeby nie tracić możliwości produkcyjnych wraz ze zmniejszeniem użycia sieciowej energii, warto przede wszystkim postawić na efektywność energetyczną (np. termomodernizację albo stosowanie energooszczędnego oświetlenia i sprzętu). Drugim krokiem mogą być inwestycje w OZE, które zapewnią dostęp do energii, ale już zielonej.

Najprostszą formą, dostępną dla wielu firm, są własne instalacje fotowoltaiczne. Aby czerpać prąd ze słońca wystarczy fragment dachu albo gruntu, na których można zainstalować panele. Dostępną dla wielu małych i średnich przedsiębiorstw formą OZE są też np. kotły grzewcze na biomasę - warto pamiętać jednak, że biomasa, chociaż jest kwalifikowana jako OZE, ma wyraźnie wyższy wskaźnik emisyjności niż energia słoneczna czy wiatrowa.

Możesz zainwestować także w instalacje OZE typu off-site. Chodzi o osobne jednostki wytwórcze zlokalizowane poza terenem firmy i zaspokajające potrzeby energetyczne przedsiębiorstwa, należące do danej firmy⁸. 

Metoda market-based: kupowanie odnawialnej energii

Wykorzystanie własnych instalacji OZE i zmniejszenie ilości zużywanej energii nie są jednak rozwiązaniami dla każdego. Stawianie własnych instalacji wymaga inwestycji i zasobów, jakimi nie dysponują, zwłaszcza na początku działalności, wszyscy przedsiębiorcy. Problem mogą mieć zwłaszcza ci, którzy wynajmują użytkowane lokale, a więc nie mogą zainstalować fotowoltaiki, a nie dysponują środkami na inwestycje typu off-site.

Dlatego dużą popularnością cieszy się metoda zmniejszania śladu węglowego polegająca na kupowaniu mniej emisyjnej energii. W zależności od rynku, na jakim kupujesz energię, dostępne będą różne formy umów, które to zapewniają.

Pierwsze rozwiązanie jest już z powodzeniem stosowane w Unii Europejskiej. W praktyce obecnie jest dostępne tylko dla dużych przedsiębiorców (chociaż UE pracuje nad reformą, która otworzy ten rynek dla mniejszych firm). 

W polskich warunkach podstawową metodą dla małych i średnich firm jest za to kupowanie energii elektrycznej z gwarancją pochodzenia z odnawialnych źródeł energii. Ze względu na niewielki ogólny udział OZE w polskiej energetyce jest to sposób, który pozwala na szybką i znaczącą redukcję śladu węglowego.

Gwarancja pochodzenia energii elektrycznej

Dokument poświadcza odbiorcy końcowemu to, ile emisji gazów cieplarnianych udało się uniknąć dzięki wytworzeniu danej ilości energii z OZE zamiast z innych źródeł. Jest też gwarancją, że określona w tym dokumencie ilość energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej lub sieci przesyłowej została wytworzona z odnawialnych źródeł energii w instalacjach OZE¹⁰.
O wydanie takiej gwarancji przez URE ubiega się wytwórca energii. Musi udowodnić, że wytworzył energię z OZE. Następnie może on odsprzedać gwarancję firmie, na przykład takiej, która chce zmniejszyć swój ślad węglowy. Jak wygląda taki dokument? Gwarancja pochodzenia jest wydawana w formie elektronicznego certyfikatu. Jej ważność to 12 miesięcy. Określa ilość energii wytworzonej z OZE z dokładnością do 1 MWh. Każda gwarancja jest też oznaczona indywidualnym numerem i datą ważności.

Co ważne, za sprawą nowelizacji ustawy o OZE od 2024 roku gwarancja pochodzenia będzie dostępna nie tylko dla energii elektrycznej, ale także dla ciepła lub chłodu¹¹, czyli energii cieplnej. Ślad węglowy dzięki zakupowi energii z gwarancją pochodzenia będzie można redukować już nie tylko w przypadku prądu.

Jak kupić energię z gwarancją pochodzenia z OZE?

Gwarancja pochodzenia energii z OZE podlega obrotowi. Obrót między wytwórcami odbywa się na Towarowej Giełdzie Energii. Dzięki tej giełdzie mniejsi wytwórcy zielonej energii mogą sprzedać otrzymaną gwarancję albo większym dostawcom prądu, albo pośrednikom na rynku obrotu gwarancjami. Od nich gwarancje zakupić może przedsiębiorstwo.

W internecie łatwo znajdziesz oferty firm oferujących sprzedaż gwarancji pochodzenia energii. Mają to w swojej ofercie także niektórzy dostawcy prądu, warto więc najpierw po prostu spytać swojego dostawcy. Są też firmy, które same i wytwarzają energię z OZE i oferują jej sprzedaż od razu z gwarancją. 

Jeśli więc chcesz kupić energię z OZE, skontaktuj się z wybraną firmą lub firmami. Sprzedawca może poprosić Cię o podanie zużycia prądu i podstawowych danych o przedsiębiorstwie. Wtedy przedstawi Ci ofertę.

Warto jednak podkreślić – aby uzyskać gwarancję pochodzenia zużywanej energii, nie trzeba zmieniać dostawcy prądu czy ciepła. System gwarancji pochodzenia nie wpływa bezpośrednio na sprzedaż energii ani na jej przepływ w sieci. Jednak wpływa na przepływ środków pieniężnych - zapewniając, że pieniądze, które klient płaci za gwarancje pochodzenia z konkretnej elektrowni opartej o OZE, faktycznie trafiają do producenta energii, który ją wprowadził do sieci, dzięki czemu wspierani są producenci niskoemisyjnej energii.

¹ https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/emisje-GHG-Polska-energetyka-przemysl-rolnictwo-odpady-11150.html

² https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Renewable_energy_sources/pl

³ https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/emisje-GHG-Polska-energetyka-przemysl-rolnictwo-odpady-11150.html

⁴ https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ipcc_wg3_ar5_annex-iii.pdf#page=7

⁵ https://wysokienapiecie.pl/78232-firmy-chca-zmniejszyc-slad-weglowy/

⁶ https://climatestrategiespoland.pl/blog/metoda-marked-based-i-metoda-location-based/

⁷ https://www.eea.europa.eu/en/analysis/indicators/greenhouse-gas-emission-intensity-of-1

⁸ https://climatestrategiespoland.pl/wp-content/uploads/2022/01/Climate-Strategies-Poland_Lepiej-pozno-niz-pozniej_raport.pdf

⁹ https://ghgprotocol.org/sites/default/files/Scope2_ExecSum_Final.pdf

¹⁰ https://www.ure.gov.pl/pl/oze/gwarancje-pochodzenia/6816,Gwarancja-pochodzenia-dokument-pochodzenia-energii-elektrycznej-z-odnawialnych-z.html

¹¹ https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/aktualnosci/11326,Nowelizacja-ustawy-o-OZE-nowe-systemy-wsparcia-wazne-rozwiazania-dla-energetyki-.html

Źródła:
https://climatestrategiespoland.pl/wp-content/uploads/2022/01/Climate-Strategies-Poland_Lepiejpozno-niz-pozniej_raport.pdf 
https://climatestrategiespoland.pl/blog/metoda-marked-based-i-metoda-location-based/
https://wysokienapiecie.pl/78232-firmy-chca-zmniejszyc-slad-weglowy/
https://sustainability.stanford.edu/news/when-100-renewable-energy-doesnt-mean-zero-carbon
https://cleartrace.io/scope-2-emissions-location-based-vs-market-based-carbon-accounting-methods/