Pakiet Mobilności – co to takiego i jakie zmiany wprowadził?

Polskie firmy należą do liderów europejskiego rynku transportowego. Ich sukces w znacznej mierze wynikał z realizowania przewozów poza granicami naszego kraju. Spory wpływ na funkcjonowanie tego sektora ma Pakiet Mobilności. Przeczytaj, na czym polega, kiedy wszedł w życie i czy Pakiet Mobilności dotyczy kierowców krajowych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje.

Co to jest Pakiet Mobilności?

Jedną z niekwestionowanych zalet przynależności do Unii Europejskiej jest dostęp do wspólnego rynku. I polskie firmy transportowe przez lata z powodzeniem korzystały z tego dobrodziejstwa. Przykładowo: według danych Eurostatu z 2018 roku odpowiadały za 17% przewozów drogowych na terenie całej Unii Europejskiej, a 64% wszystkich polskich firm transportowych zajmowało się przewozami międzynarodowymi¹. Bez wątpienia sporą przewagą rodzimych przedsiębiorców – co podnosili m.in. przedsiębiorstwa transportowe z innych państw UE – były konkurencyjne ceny, na które wpływ miały m.in. niższe wynagrodzenia kierowców.

Aby uregulować i ujednolicić przepisy obowiązujące na europejskim rynku, wprowadzono Pakiet Mobilności UE. To kompleksowy pakiet zmian różnych przepisów, które regulują kwestie transportu drogowego na terenie Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem takich obszarów jak standardy wynagrodzenia czy limit czasu pracy kierowcy.

Inną istotną kwestią jest to, kto podlega pod Pakiet Mobilności. Pamiętaj, że przepisy obejmują również przewoźników wykorzystujących pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 2,5 ton. Takie podmioty są zobowiązane m.in. do uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika i licencji wspólnotowej. Czy Pakiet Mobilności dotyczy transportu krajowego? Zasadniczo ten pakiet zmian ma największy wpływ na przewoźników zajmujących się transportem międzynarodowym na wspólnym europejskim rynku.

Główne cele i założenia Pakietu Mobilności

Pakiet Mobilności w transporcie, według autorów przepisów, ma odpowiedzieć na kilka istotnych problemów stojących przed europejskimi przewoźnikami. Podstawowe cele to:

• Poprawa warunków pracy kierowców – pakiet wprowadza uszczegółowienie czasu pracy i odpoczynku, aby zwiększać komfort pracy. Wprowadza m.in. zakaz odbierania regularnych tygodniowych odpoczynków w kabinie pojazdu, co wymaga zapewnienia odpowiednich warunków zakwaterowania.
• Wyrównanie wynagrodzeń kierowców – kierowcom, którzy są delegowani do pracy za granicą, należy za ten czas zapewnić wynagrodzenie przynajmniej odpowiadające minimalnemu wynagrodzeniu obowiązującemu na terenie danego kraju. Ta regulacja nie dotyczy jednak przejazdów bilateralnych z i do kraju bazowego oraz tranzytu.
• Zwiększenie bezpieczeństwa na drogach – nowe przepisy dotyczące czasu prowadzenia pojazdu, przerw i odpoczynków mają także na celu redukcję ryzyka wypadków drogowych. Przedsiębiorca jest również zobowiązany do wymiany tachografów na inteligentne urządzenia, które automatycznie rejestrują położenie pojazdu, czas pracy czy przekroczenie granic.
• Zapewnienie uczciwej konkurencji w sektorze transportu drogowego – poza wymaganiami finansowymi wprowadzono system oceny przedsiębiorstw transportowych, które biorą też pod uwagę zawartość baz ewidencjonujących naruszenia.
• Ograniczenia kabotażu (czyli transportu obsługiwanego przez przewoźnika z jednego kraju na terenie innego kraju) – obecnie przewoźnik może wykonywać maksymalnie 3 operacje kabotażowe w ciągu siedmiu dni, z czterodniowym okresem przerwy przed kolejną operacją w tym samym kraju.

Kluczowe regulacje dotyczące czasu pracy kierowców

Jedne z najistotniejszych zmian odnoszą się do ograniczenia czasu pracy kierowców realizujących transport drogowy. Obowiązuje przy tym kilka limitów.

• Maksymalny dzienny czas jazdy – kierowca może prowadzić pojazd maksymalnie 9 godzin dziennie. Istnieje możliwość wydłużenia dziennego czasu pracy o godzinę lub dwie (pod warunkiem odbioru przerwy trwającej co najmniej 30 min) w celu dotarcia do bazy przedsiębiorstwa lub miejsca zamieszkania kierowcy i odbioru odpoczynku tygodniowego. Wiąże się to jednak z rekompensatą, która musi być odebrana jednorazowo w ciągu 3 tygodni.
• Maksymalny tygodniowy i dwutygodniowy czas prowadzenia pojazdu – łączny czas prowadzenia pojazdu nie może przekroczyć 56 godzin normy tygodniowej, a w ciągu dwóch kolejnych tygodni kierowca może prowadzić pojazd maksymalnie przez 90 godzin.
• Przerwy w czasie prowadzenia pojazdu – po prowadzeniu pojazdu przez 4,5 godziny kierowca musi zrobić co najmniej 45-minutową przerwę. Przerwę tę można podzielić na dwie części: pierwsza przerwa musi trwać co najmniej 15 minut, a druga co najmniej 30 minut.
• Dzienny okres odpoczynku – regularny odpoczynek dzienny powinien wynosić co najmniej 11 godzin. Można go skrócić do minimum 9 godzin nie więcej niż trzy razy w tygodniu, pod warunkiem że pozostały odpoczynek będzie wynosił co najmniej 11 godzin.
• Tygodniowy okres odpoczynku – odpoczynek tygodniowy wynosi co najmniej 45 godzin. Kierowcy międzynarodowi mogą dwa razy z rzędu skorzystać z odpoczynków skróconych do 24 godzin, pod warunkiem że w ciągu czterech tygodni odebrane zostały dwa pełnowymiarowe odpoczynki. Kolejny odpoczynek powinien trwać co najmniej 45 godzin i odbyć się w miejscu zamieszkania lub w bazie.

Zmiany w przepisach dotyczących delegowania pracowników

Szczególnie istotne zmiany obejmują delegowanie kierowców międzynarodowych. Przede wszystkim kierowcy realizujący przewozy kabotażowe (na terenie obcego państwa) lub cross-trade (pomiędzy innymi krajami niż baza firmy) są objęci przepisami dotyczącymi minimalnego wynagrodzenia i warunków pracy obowiązujących w kraju przyjmującym. 

Kierowcy muszą rejestrować symbol kraju na tachografie na pierwszym możliwym postoju po przekroczeniu granicy. Taki obowiązek nie istnieje w przypadku zastosowania inteligentnego tachografu, który rejestruje dane dotyczące m.in. przekraczania granic państw członkowskich, czasu pracy, a także załadunku i rozładunku automatycznie.

Konieczne jest uwzględnienie powrotu do kraju co najmniej co cztery tygodnie. Przewoźnik musi zorganizować przejazd w taki sposób, aby kierowca międzynarodowy mógł wrócić do centrum operacyjnego firmy lub swojego miejsca zamieszkania, zachowując przy tym wskazane wyżej reguły dotyczące minimalnego wypoczynku. Pamiętaj przy tym, że kierowca musi odbywać każdy odpoczynek trwający dłużej niż 45 godzin poza kabiną pojazdu, w miejscu z odpowiednim zapleczem sanitarnym. Przedsiębiorstwo transportowe musi zapewnić kierowcy zakwaterowanie o odpowiednim standardzie, co również wpływa na zasady organizacji delegacji.

Wymogi dotyczące przewozów kabotażowych

Pakiet Mobilności ma największy wpływ na przejazdy kabotażowe, czyli realizowane w całości na terenie obcego państwa. Przewoźnik może wykonać maksymalnie trzy operacje kabotażowe w ciągu siedmiu dni kalendarzowych na terenie jednego kraju. Wprowadzony jest również tak zwany okres cooling off, czyli konieczność odczekania 4 dni, zanim pojazd będzie mógł ponownie realizować kabotaż na terenie konkretnego państwa. Należy przy tym pamiętać o obowiązku zjechania pojazdu po maksymalnie 8 tygodniach do kraju rejestracji.

Technologie i systemy monitorowania w kontekście Pakietu Mobilności

Istotnym aspektem Pakietu Mobilności jest zwiększenie transparentności i kontroli. Zmiany zakładają wprowadzenie zaawansowanych urządzeń i systemów cyfrowych, które mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa na drogach oraz ułatwienie kontroli działalności przewoźników.

Podstawą są oczywiście tachografy. Już od sierpnia 2023 roku wszystkie nowo rejestrowane autokary i pojazdy ciężarowe muszą być wyposażone w inteligentne urządzenia, które automatycznie rejestrują dane dotyczące m.in. położenia pojazdu, czasu pracy kierowców, przekroczenia granic, załadunków i rozładunków. 

Sporym ułatwieniem w przypadku kontroli jest również bezprzewodowa łączność. Sam okres podlegający weryfikacji od początku 2025 roku zostanie natomiast wydłużony do 56 dni. W starszych autach obowiązek korzystania z inteligentnych tachografów drugiej generacji będzie wprowadzany stopniowo, w zależności od rodzaju wykorzystywanego urządzenia.

Co ważne, każdego kierowcę realizującego przewozy cross-trade lub kabotażowe należy zgłosić do bazy IMI (systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym). Istotną rolę odgrywają również bazy ERRU (ang. European Register of Road Transport Undertakings) oraz KREPTD (Krajowy Rejestr Elektroniczny Przedsiębiorców Transportu Drogowego), które gromadzą dane o naruszeniach przepisów transportowych, umożliwiając ocenę reputacji przewoźników.

Wpływ Pakietu Mobilności na przemysł transportowy

Bez wątpienia Pakiet Mobilności w znacznym stopniu zmienił oblicze branży transportowej. Z perspektywy wielu polskich przedsiębiorców najistotniejszą rolę odgrywa ograniczenie w liczbie operacji kabotażowych oraz czterodniowy okres przerwy między operacjami w tym samym kraju. Dodatkowo kierowcy delegowani do pracy w innym kraju członkowskim zostają objęci przepisami dotyczącymi minimalnego wynagrodzenia i warunków pracy obowiązującymi w kraju przyjmującym. W znacznym stopniu wpływa to więc zarówno na możliwości realizacji takich przewozów, jak i związane z tym wydatki.

Dzięki Pakietowi Mobilności ogólnej poprawie uległy warunki pracy i zatrudnienia kierowców w ruchu międzynarodowym. Jednocześnie w związku z tym przewoźnicy muszą precyzyjniej planować trasy i odpoczynek kierowców.

Plusem jest także wysoka transparentność: dzięki wprowadzonym bazom danych i inteligentnym tachografom łatwiej o kontrolę pojazdów i poprawę bezpieczeństwa na publicznych drogach.

Przypominamy, że zmiany wciąż wchodzą w życie, a ostatnie są planowane na 2026 rok. 

¹ https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-catalogues/-/ks-02-18-078