Ulga na start, czyli pół roku bez składek. Kto może z niej skorzystać?

Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne jest jednym z najważniejszych obowiązków przedsiębiorcy. Nie zawsze musi jednak oznaczać obciążenie dla budżetu firmy. Możesz sporo oszczędzić, jeżeli skorzystasz z ulgi na start, czyli zwolnienia ze składek ZUS dla nowych firm.

Czym jest ulga na start – podstawa prawna

Rosnące koszty składek na ubezpieczenia społeczne mogą zniechęcać do otwierania działalności gospodarczej. W przeciwieństwie do innych obowiązkowych płatności –  takich jak podatek dochodowy czy składka zdrowotna – ich wartość nie zależy od osiągniętego dochodu czy przychodu. Należy je opłacać nawet wtedy, gdy firma przynosi straty… A jest to spory wydatek: w 2023 roku pełne miesięczne składki społeczne z ubezpieczeniem chorobowym to 1 418,48 zł. Dobra informacja jest jednak taka, że nie każdy przedsiębiorca musi je płacić. Ustawodawca przewidział ulgi dla świeżo założonych firm oraz dla osób, które po dłuższym czasie wracają do przygody z biznesem. Poniżej przeczytasz, na czym polega zwolnienie z ZUS w ramach ulgi na start i co trzeba zrobić, aby z niego skorzystać.

Pamiętaj, że ulga ZUS nie obejmuje ubezpieczenia zdrowotnego – nadal będzie więc konieczne opłacanie składki zdrowotnej, która od 1 stycznia 2022 roku jest uzależniona od dochodu (w przypadku skali podatkowej i podatku liniowego) lub przychodu (przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych).

Kto może skorzystać z ulgi na start?

Zgodnie z ustawą z ulgi na start mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy:

• są osobami fizycznymi, ponieważ to rozwiązanie jest przewidziane dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub wspólników spółek cywilnych;
• nigdy wcześniej nie prowadzili działalności gospodarczej lub upłynęło co najmniej 60 miesięcy od dnia zakończenia lub zawieszenia działalności;
• nie świadczą w ramach działalności gospodarczej usług zbieżnych z obowiązkami wykonywanymi w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy wobec byłego pracodawcy, na rzecz którego pracowali w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Zwróć uwagę, że z ulgi można skorzystać jedynie pod warunkiem spełnienia równocześnie wszystkich tych kryteriów. 

Inaczej wygląda jedynie sytuacja pracowników, którzy decydują się na wykonywanie w ramach umowy B2B tych samych obowiązków, które wykonywali wcześniej na etacie. Takie osoby nie mają prawa do stosowania ulgi na start.

Jak wygląda sytuacja przedsiębiorców, którzy równocześnie prowadzą biznes i są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę? Są oni w nieco uprzywilejowanej sytuacji, bo o ile uzyskują z tytułu umowy o pracę co najmniej minimalne wynagrodzenie, składki społeczne są pobierane właśnie z tej umowy, a z tytułu prowadzonej działalności opłacają tylko składkę zdrowotną. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych jest możliwe, ale dobrowolnie. Nie osiągasz minimalnego wynagrodzenia z umowy o pracę? W takim razie musisz samodzielnie opłacać składki społeczne z własnej działalności.

Okazuje się więc, że w niektórych przypadkach ulga na start i praca na etacie idą ze sobą w parze. Duża w tym zasługa Polskiego Ładu – zwłaszcza po kolejnych jego nowelizacjach. 

Składki objęte ulgą na start

Ulga na start ZUS pozwala oszczędzać dzięki całkowitemu zwolnieniu z obowiązku płacenia składek na:

• ubezpieczenie emerytalne,
• ubezpieczenie rentowe,
• ubezpieczenie wypadkowe,
• Fundusz Pracy,
• Fundusz Solidarnościowy.

Do opłacania pozostaje więc jedynie składka zdrowotna (oraz zaliczka na podatek dochodowy). O ile prowadzenie własnego biznesu na samym początku może być tańsze, zwróć uwagę, że podczas korzystania z tej ulgi do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie trafiają żadne środki. Może to mieć wpływ na wysokość świadczeń, w tym przysługującej Ci emerytury. Warto wobec tego pomyśleć o innych formach oszczędzania na jesień życia, w tym o Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), w ramach którego przedsiębiorcy mogą korzystać z wyższego limitu wpłat.

Ile trwa ulga na start?

Ulga na start obowiązuje przez 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej. Planując skorzystanie ze zwolnienia ze składek ZUS, uwzględnij, od kiedy ulga na start zaczyna być naliczana: pod uwagę brane są pełne miesiące. Co to oznacza? Jeżeli założysz działalność gospodarczą w trakcie trwania miesiąca, okres 6 miesięcy zacznie naliczać się dopiero od początku kolejnego miesiąca. Jeżeli zrobisz to pierwszego dnia miesiąca, okres ulgi zacznie się naliczać natychmiast, wobec czego realnie stracisz jeden miesiąc zwolnienia.

Jak skorzystać z ulgi na start?

Aby skorzystać z ulgi na start, musisz dokonać zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Możesz zrobić to już w trakcie rejestracji firmy w CEIDG, ale możesz również zająć się tym później – masz na to 7 dni od rozpoczęcia działalności. 

W tym celu nie musisz wychodzić z domu: wystarczy, że posłużysz się Platformą Usług Elektronicznych (PUE) i dokonasz autoryzacji przy pomocy Profilu Zaufanego. Możesz również skorzystać z programu Płatnik lub złożyć druk ZUS ZZA w formie papierowej w odpowiednim oddziale ZUS.

Ulga na start – niezbędne dokumenty

Aby skorzystać z ulgi na start, nie potrzebujesz dodatkowych dokumentów. Jedyny formularz, jaki będzie Ci potrzebny, to wspomniany druk ZUS ZZA, czyli Zgłoszenie do Ubezpieczenia Zdrowotnego. Zdecydowanie najwygodniej i najprościej będzie złożyć je w formie elektronicznej. Potrzebne będą również najważniejsze dane Twojej firmy, w tym NIP i REGON, oraz Twoje dane osobowe, takie jak numer PESEL (lub numer paszportu dla obcokrajowców nieposiadających numeru PESEL) i adres zameldowania na stałe miejsce pobytu.

W taki sam sposób możesz zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego swoich pracowników, dla których jesteś płatnikiem składek. Jeżeli natomiast chcesz zgłosić do ubezpieczenia członków swojej rodziny, którzy nie posiadają innego tytułu do ubezpieczenia, zrobisz to, korzystając z druku ZUS ZCNA.

Procedura ubiegania się o ulgę na start

Jeśli spełniasz wskazane warunki, cały proces zamknie się na złożeniu druku ZUS ZZA, czyli rejestracji wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. Nie musisz składać odrębnych wniosków czy czekać na urzędowe potwierdzenie otrzymania ulgi. Pamiętaj, że po upływie 6 miesięcy musisz wyrejestrować się z ulgi na start, a następnie zgłosić do obowiązkowych składek społecznych i zdrowotnej. W tym celu skorzystasz z formularza ZUS ZUA, a kod tytułu ubezpieczenia, jeżeli zdecydujesz się na skorzystanie z preferencyjnych, obniżonych składek ZUS, będzie zaczynał się od cyfr 05 7.

Ulga na start a składka zdrowotna

W pierwszym okresie prowadzenie działalności może być zdecydowanie tańsze dzięki zwolnieniu ze składek społecznych, jakie oferuje ulga na start. Ile wynosi oszczędność? W porównaniu ze scenariuszem, w którym musisz opłacać pełne składki ZUS, w 2024 roku to aż 1 600,32 zł za miesiąc, w wariancie bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego to natomiast 1 485,31 zł miesięcznie (w takim przypadku nie przysługuje Ci jednak m.in. świadczenie chorobowe czy zasiłek macierzyński). 

Jednocześnie musisz liczyć się z obowiązkiem opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ jej nie obejmuje ulga na start, a Polski Ład wprowadził w tym zakresie kilka niekorzystnych dla przedsiębiorców zmian. Ograniczono również możliwość odliczenia opłaconych składek. Na wysokość składki zdrowotnej wpływ mają Twoje dochody lub przychody – w zależności od formy rozliczania podatku, dlatego porównując je ze sobą, zwróć uwagę na ten aspekt. Ma to znaczny wpływ na ostateczne koszty, jakie będziesz ponosić w związku z prowadzeniem firmy.

• W przypadku skali podatkowej składka zdrowotna wynosi 9% dochodu (przychodu pomniejszonego o koszty). Minimalna miesięczna składka zdrowotna w roku składkowym od lutego 2023 roku do stycznia 2024 to 314,10 zł. Z kolei od lutego 2024 roku będzie to 381,78 zł. Nie ma możliwości odliczenia jej w jakiejkolwiek formie.
• Podatek liniowy oznacza składkę zdrowotną w wysokości 4,9% dochodu, przy czym składka nie może być niższa niż 314,10 zł miesięcznie (w roku składkowym od lutego 2023 do stycznia 2024) oraz 381,78 zł miesięcznie (od lutego 2024 do stycznia 2025). Jednocześnie opłacone składki można odliczyć do kwoty 11 600 zł w skali roku (limit dla 2024 roku).
• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oznacza powiązanie składki zdrowotnej z osiąganym w skali roku przychodem. W 2024 roku składka zdrowotna w przypadku przychodów niższych niż 60 000 zł wynosi 419,46 zł miesięcznie. Przychody pomiędzy 60 000 a 300 000 zł oznaczają miesięcznie 699,11 zł składki zdrowotnej, a wyższe przychody to 1 258,39 zł co miesiąc. Od przychodu można odliczyć połowę zapłaconych składek. Zwróć uwagę, że przedziały przychodów odnoszą się do całego roku, wobec tego – w przypadku przekroczenia wskazanych progów – konieczne może stać się wyrównanie nieopłaconych składek.

Konsekwencje korzystania z ulgi na start

Ulga na start ma na celu wsparcie nowych działalności w początkowym okresie, kiedy np. ze względu na brak kapitału czy konieczność poniesienia początkowych inwestycji regulowanie standardowych składek ZUS byłoby trudne. Musisz jednak wziąć pod uwagę konsekwencje, z jakimi wiąże się ulga na start.

Minusy skorzystania z tego uprawnienia to przede wszystkim:

• brak ubezpieczenia chorobowego: w związku z tym nie otrzymasz świadczeń, do których takowe uprawnia, a więc m.in. zasiłku chorobowego w przypadku choroby, zasiłku macierzyńskiego, opiekuńczego czy świadczenia rehabilitacyjnego; 
• okres korzystania z ulgi na start nie tylko nie pozwala na odkładanie środków z myślą o emeryturze w ramach ZUS, ale również nie wlicza się do okresu składkowego branego pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury.

Zwróć uwagę, że o ile pracownicy obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, w przypadku przedsiębiorców jest to dobrowolne. Po zakończeniu okresu uprawniającego do korzystania z ulgi na start możesz więc samodzielnie określić, czy chcesz opłacać to ubezpieczenie, czy wolisz z niego zrezygnować. 

Koniec ulgi na start – i co potem?

Koniec ulgi na start nie oznacza konieczności przejścia na pełny wymiar składek ZUS. Ustawodawca przewidział kolejne rozwiązanie, które pozwoli uzyskać oszczędność, tym razem przez następne 24 miesiące. Czym różni się ulga na start a mały ZUS, czyli składki ZUS naliczane od preferencyjnej podstawy wymiaru składek?

W ramach małego ZUS-u musisz opłacać składki społeczne, jednak skorzystasz z niższej podstawy, która nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Dla porównania: podstawa przy pełnych składkach ZUS to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia brutto. Różnica jest znacząca: preferencyjna miesięczna podstawa wymiaru od stycznia do czerwca 2023 roku będzie wynosić 1047 zł, a od lipca do grudnia 1080 zł. Podstawa wymiaru przy pełnym ZUS-ie to natomiast 4161 zł.

Podobnie jak w przypadku ulgi na start, preferencyjne składki ZUS są dostępne dla osób, które nie prowadziły innej działalności gospodarczej w okresie 60 miesięcy kalendarzowych poprzedzających rejestrację firmy oraz nie świadczą na rzecz byłego pracodawcy usług zbieżnych z obowiązkami wykonywanymi podczas pracy na etacie w bieżącym lub poprzednim roku.

Po 24 miesiącach korzystania z preferencyjnych składek nie zawsze będzie konieczne opłacanie ZUS-u w pełnej wysokości, a to dzięki kolejnej propozycji, jaką jest mały ZUS Plus. Można z niego korzystać do 36 miesięcy w ciągu kolejnych 60 miesięcy (pod uwagę należy brać również okres korzystania z małego ZUS-u). Warunkiem uzyskania prawa do tej oszczędności jest także uzyskanie w poprzednim roku kalendarzowym przychodów niższych niż 120 000 zł oraz prowadzenie działalności gospodarczej przez co najmniej 60 dni. Podstawa składek zależy od przeciętnego miesięcznego dochodu w poprzednim roku – nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia (jak w przypadku małego ZUS-u) oraz 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (jak w przypadku pełnych składek ZUS). Więcej o małym ZUS-ie Plus przeczytasz tutaj.