Rękojmia a gwarancja – czym są i co je różni?

Nadrzędnym celem każdego przedsiębiorstwa jest osiąganie zysków ze sprzedaży. Dążenie do zadowalających przychodów nie powinno jednak odbywać się kosztem jakości oferowanych towarów, ponieważ prawo przewiduje odpowiedzialność za zgodność produktów z umową. Egzekwowaniu tego służą rękojmia i gwarancja. Na czym dokładnie polegają i jakie są różnice pomiędzy tymi pojęciami?

Czym jest rękojmia?

Rękojmią nazywa się odpowiedzialność sprzedawcy za ujawnienie się wad fizycznych lub prawnych wydanych towarów. W przypadku ich wystąpienia, klient ma prawo żądać od niego naprawy lub wymiany produktu, a także obniżenia lub zwrotu ceny za wadliwą rzecz. Oznacza to, że prowadząc sklep, np. komputerowy, odpowiadasz za jakość oferowanych towarów, nawet jeśli nie jesteś ich producentem. Wówczas, przez określony ustawowo czas, klienci mogą zgłaszać się z chęcią złożenia reklamacji. Co istotne, podstawą może być nie tylko paragon, faktura, umowa, ale i potwierdzenie płatności przy użyciu karty płatniczej. Jako sprzedawca nie masz także prawa żądać od konsumenta oryginalnego opakowania produktu.

Po złożeniu reklamacji jako sprzedawca masz 14 dni na jej rozpatrzenie i poinformowanie konsumenta o decyzji. Przekroczenie terminu jest równoznaczne z uznaniem roszczeń kupującego i obliguje Cię do wykonania żądanej czynności. Warto wspomnieć, że przepisy Kodeksu cywilnego przewidują możliwość zwolnienia sprzedawcy z rękojmi. Ma to miejsce, gdy w dniu nabycia towaru, klient wiedział o istnieniu wady, np. zakupił produkt przeceniony z powodu uszkodzenia.

Co to jest gwarancja?

• Gwarancja stanowi dodatkowe zapewnienie konsumenta o jakości towaru. Jest udzielana dobrowolnie, zazwyczaj w momencie wydawania zakupionego towaru. Gwarancja ma formę dokumentu,  określającego jej założenia oraz podstawowe dane niezbędne do pomyślnego dochodzenia swoich roszczeń przez kupującego, takie jak:
• nazwę i adres gwaranta,
• nazwę i adres przedstawiciela gwaranta na terenie Polski,
• czas obowiązywania gwarancji,
• terytorialny zasięg gwarancji,
• stwierdzenie, że gwarancja nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień klienta, jakie wynikają z niezgodności towaru z umową.

Pojęcie łączące gwarancję i rękojmię to reklamacja. Potocznie określamy w ten sposób żądanie konsumenta w stosunku do sprzedawcy czy producenta, związane z niezadowalającą jakością towaru. Wynika z tego, że może być stosowana w odniesieniu do rękojmi i gwarancji.

Główne różnice pomiędzy rękojmią a gwarancją

Po przedstawieniu, co to jest rękojmia a co gwarancja, możemy wymienić podstawowe różnice pomiędzy tymi pojęciami.

Czego możemy się dowiedzieć z powyższego porównania? Przede wszystkim tego, że podstawą prawną rękojmi jest kodeks cywilny, a gwarancji – oświadczenie gwarancyjne. Chociaż w polskim prawie, istnieją przepisy normujące gwarancję, konsument ma możliwość jej złożenia wyłącznie na podstawie dokumentu dołączonego do zakupionego towaru. To uwydatnia kolejną różnicę między rękojmią a gwarancją – pierwsza z nich powstaje na mocy prawa, a druga jest całkowicie dobrowolna. Gwarant, czyli podmiot wystawiający oświadczenie gwarancyjne, decyduje, czy i w jakim zakresie konsument może dochodzić swoich roszczeń. 

Co ważne, podmiotem odpowiedzialnym w przypadku rękojmi jest zawsze sprzedawca, natomiast gwarancję może wystawić zarówno sprzedawca danego produktu, jak i jego importer, dystrybutor i producent. Najczęściej spotykamy się z gwarancją producenta, a rękojmia sprzedawcy i tak wynika z przepisów kodeksu cywilnego.

Okres rękojmi a okres gwarancji

Zaprezentowane powyżej porównanie to jednak nie wszystkie cechy, jakimi różnią się rękojmia i gwarancja. Terminy w przypadku obu uprawnień są inne. Warto wiedzieć, że okresy obowiązywania nie muszą być tożsame, ani nie wykluczają się. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego konsumentowi przysługują 2 lata ochrony z tytułu rękojmi za wady, a gwarancja może obowiązywać na czas ustalony przez gwaranta. Oznacza to, że podmiot ten umożliwia skorzystanie z reklamacji gwarancyjnej przez okres krótszy lub dłuższy niż rękojmia. 

Niektórzy producenci oferują nawet dożywotnią gwarancję na swoje produkty. Natomiast jeśli w oświadczeniu nie znajduje się zapis dotyczący terminu, przyjmuje się, że gwarancja obowiązuje przez 2 lata od dnia wydania towaru.

Przedsiębiorcy powinni zdawać sobie sprawę z tego, że w pewnych okolicznościach termin uprawnienia może wznowić swój bieg. Okres obowiązywania rękojmi biegnie od nowa w razie wymiany towaru na nowy. W przypadku gwarancji termin odnawia się w razie wymiany lub istotnej naprawy wadliwego produktu. Jeśli w ramach gwarancji wymieniono lub naprawiono jedynie pojedynczą część np. dysk twardy komputera, to termin wznawia się jedynie w odniesieniu do tej części.

Roszczenia konsumenta w przypadku rękojmi i gwarancji

W ramach rękojmi kupujący może żądać od sprzedawcy darmowej naprawy wadliwego produktu, jego wymiany na nowy bądź obniżenia lub zwrotu ceny reklamowanego towaru. Wybór jest uzależniony od woli konsumenta, jednakże zwrot – równoznaczny z odstąpieniem od umowy – zawsze powinien być rozwiązaniem ostatecznym. Jeśli jest to możliwe lub ekonomicznie uzasadnione, w pierwszej kolejności sprzedawca powinien podjąć się naprawy lub wymiany. 

Z kolei roszczenia klienta z tytułu gwarancji zazwyczaj są określone w oświadczeniu gwarancyjnym. Zgodnie z art. 577 § 2 kodeksu cywilnego mogą one w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie lub naprawie wadliwej rzeczy oraz zapewnieniu innych usług. To od gwaranta uzależnione jest, z jakimi żądaniami może wystąpić kupujący.

W odniesieniu do roszczeń konsumenta warto wspomnieć również o rodzajach wad, za które odpowiedzialność ponoszą sprzedawcy bądź gwaranci. Od charakteru stwierdzonej niezgodności może być uzależnione to, kiedy rękojmia, a kiedy gwarancja jest właściwą podstawą do złożenia reklamacji. Kodeks cywilny wyróżnia wady fizyczne i prawne. Rękojmia znajduje zastosowanie w przypadku obu rodzajów wad, a gwarancja jedynie w stosunku do wad fizycznych.

Na podstawie art. 556 za wady fizyczne uznaje się niezgodność z umową polegającą na:

• braku właściwości, jakie powinien mieć dany towar – np. jeśli zakupiony monitor nie wyświetla obrazu;
• braku właściwości, o jakich zapewniał sprzedawca – np. gdy monitor 4K nie działa w technologii 4K;
• nienadawaniu się do celu, o jakim kupujący poinformował sprzedawcę – np. monitor do obróbki zdjęć nie odzwierciedla rzeczywistych kolorów;
• wydaniu niekompletnego produktu – np. gdy zakupiony monitor nie ma podstawki.

Wady prawne występują wtedy, gdy dany produkt jest własnością osoby trzeciej, jest obciążony własnością osoby trzeciej bądź ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu nim wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

Reklamacja z tytułu rękojmi a gwarancja

Jak wygląda sytuacja w przypadku rękojmi a odrzuconej gwarancji? Według informacji podanych powyżej reklamacja i gwarancja mogą obowiązywać jednocześnie i nie wykluczają się. Oznacza to, że konsument może dochodzić swoich praw zarówno w ramach odpowiedzialności sprzedawcy, jak i gwaranta. Kupujący ma możliwość wyboru, czy chce skorzystać z gwarancji czy rękojmi.

W przypadku stwierdzenia wadliwości produktu pojawia się także dylemat, które rozwiązanie jest atrakcyjniejsze. To, co lepsze – rękojmia a gwarancja – będzie uzależnione również od perspektywy strony umowy. Odmienne zdanie będzie miał klient, sprzedawca i gwarant. 

Z punktu widzenia przedsiębiorcy korzystniejsza będzie gwarancja, ponieważ wtedy to przedsiębiorca swobodnie ustala zasady jej obowiązywania, jeśli zdecyduje się na takie oświadczenie. Z drugiej strony rękojmia jest bardziej przewidywalna – normuje ją Kodeks cywilny, zatem procedura postępowania jest jasna i klarowna.