Co to jest bezwarunkowy dochód podstawowy?

Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) to temat, który coraz częściej pojawia się w debacie publicznej. Zwolennicy tej koncepcji uważają, że jest to najlepszy sposób na walkę z ubóstwem i nierównościami społecznymi. Krytycy podkreślają, że jest to bardzo kosztowna i potencjalnie nieefektywna forma pomocy finansowej. Dla kogo jest przeznaczony BDP? Jak wygląda kwestia wprowadzenia go w Polsce? Odpowiadamy!

Czym jest bezwarunkowy dochód podstawowy?

Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) to forma państwowej pomocy finansowej, która polega na wypłacie świadczenia pieniężnego każdemu obywatelowi, bez względu na jego sytuację finansową, wiek czy zatrudnienie. Ten model społeczno-finansowy zakłada pewne minimalne zabezpieczenie egzystencji dla każdego obywatela i może – ale nie musi – zastąpić inne formy pomocy społecznej, takie jak zasiłki czy dodatki mieszkaniowe. 

Bezwarunkowy dochód podstawowy ma wady i zalety. Zwolennicy tego rozwiązania wskazują, że może to być odpowiedź na problemy wynikające z automatyzacji produkcji. Z kolei najczęściej podnoszonym argumentem przeciw zasadności wprowadzania bezwarunkowego dochodu podstawowego jest minimalny negatywny wpływ robotyzacji na bezrobocie. Przeciwnicy wskazują również na niebezpieczeństwo spadku aktywności zawodowej, kosztu związanego z wypłacaniem takiego dochodu oraz ryzyko wzrostu inflacji.

Cel wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego

Według Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej na rzecz Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego celem wprowadzenia BDP jest przede wszystkim zniwelowanie nierówności społecznych i walka z ubóstwem. Dzięki temu świadczeniu każdy obywatel będzie miał zapewnione minimalne środki finansowe, co pozwoli na godne życie bez stresu związanego z brakiem pieniędzy na podstawowe potrzeby. 

Dodatkowo wprowadzenie BDP ma mieć pozytywny wpływ na gospodarkę, ponieważ zwiększy siłę nabywczą społeczeństwa i przyczyni się do zwiększenia popytu na produkty i usługi.

Od kiedy bezwarunkowy dochód podstawowy miałby być dostępny i kto miałby go otrzymywać? Zgodnie z założeniami bezwarunkowy dochód podstawowy przysługiwałby każdemu obywatelowi, bez względu na wiek czy status zatrudnienia. Określona kwota miałaby być wypłacana co miesiąc – w wysokości, która pozwalałaby na godne życie. Bezwarunkowy dochód podstawowy dla emerytów i rencistów byłby taki sam jak dla reszty obywateli, ponieważ koncepcja zakłada, że nie byłby uzależniony od innych form pomocy finansowej.

Skąd wzięła się koncepcja gwarantowanego dochodu podstawowego i gdzie się sprawdziła? Koncepcja gwarantowanego dochodu podstawowego pojawiła się już w latach 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Od tamtej pory była testowana i wdrażana pilotażowo w różnych krajach, ale nigdzie nie została w pełni wdrożona. 

W latach 70. XX wieku Kanada przeprowadziła eksperyment wypłacania bezwarunkowego dochodu podstawowego dla mieszkańców miasteczka Dauphin w prowincji Manitoba. Wyniki były pozytywne, jednak program został przerwany w 1979 roku z powodu zmian politycznych i braku funduszy.

W latach 2017–2018 pilotażowy program BDP przeprowadzono w Finlandii. 2000 losowo wybranych bezrobotnych otrzymywało 560 euro miesięcznie przez dwa lata. Wyniki pokazały, że uczestnicy mieli lepsze samopoczucie, ale niekoniecznie prowadziło to do większej aktywności zawodowej.

Podobne projekty były również przeprowadzane w innych krajach (Brazylii, Indiach, Iranie, Hiszpanii i Kenii), jednak, pomimo pozytywnych wyników, nigdzie nie wprowadzono rozwiązania na stałe. Nie ma też formalnie opracowanej koncepcji wdrażania programu.

Bezwarunkowy dochód podstawowy w Polsce

W Polsce na razie nie wprowadzono bezwarunkowego dochodu podstawowego, jednak ten temat coraz częściej jest poruszany. Pojawiły się już pierwsze propozycje dotyczące wdrożenia rozwiązania na rodzimym gruncie.

Obecnie nie określono też, kiedy w Polsce bezwarunkowy dochód podstawowy miałby zostać wprowadzony. A kto mógłby liczyć na bezwarunkowy dochód podstawowy, jeśli Polska zdecyduje się na wdrożenie? Aktualne propozycje zakładają, że każdy obywatel – niezależnie od tego, czy pracuje, czy nie.