Barter – czym jest i jak się go rozlicza?

Barter znany jest od setek lat. Już kilka wieków temu kupcy stosowali go jako wzajemną formę rozliczenia, wymieniając towar za towar. Przetrwał do dziś, oczywiście w nowocześniejszej formie. Co to jest barter i co warto o nim wiedzieć? W jakich sytuacjach może być stosowany? Czy, pomimo że nie występuje w nim przekazanie pieniędzy, podlega on pod obowiązek podatkowy? O tym piszemy poniżej.

Na czym polega barter?

Barter to forma wymiany towaru lub usługi pomiędzy dwoma stronami, w której nie dochodzi do zapłaty czy to gotówkowej, czy bezgotówkowej. Wyróżniamy trzy formy wymiany barterowej:

• towar za towar,
• towar za usługę,
• usługa za usługę.

Założenia umowy barterowej

Od strony prawnej barter to umowa wzajemna regulowana przez Kodeks cywilny, w której obie strony są zarówno „sprzedającym”, jak i „nabywcą”. Istotą barteru jest również to, aby wartości towaru/usługi, które zostają przekazane w ramach wymiany barterowej, były podobne.

Jakie korzyści przynosi barter w odróżnieniu od klasycznej umowy kupna lub sprzedaży? Główny atut barteru to brak konieczności angażowania środków finansowych. W rozliczeniach międzynarodowych dochodzi do tego brak różnic kursowych. 

Elementy umowy barterowej

Pomimo że w barterze nie mamy do czynienia z rozliczeniem finansowym, art. 604 Kodeksu cywilnego mówi wyraźnie, że umowa barterowa jest umową wzajemną, w przypadku której należy stosować właściwe przepisy o sprzedaży. Wynika z tego, że oprócz wystawienia faktury sprzedaży za wymieniany towar lub usługę kontrahenci dokonujący transakcji powinni sporządzić umowę barterową. W jej treści należy ująć m.in.:

• kim są strony umowy,
• co stanowi przedmiot transakcji,
• jaka jest wartość wymienianych towarów/usług,
• jaki jest termin wymiany usług bądź dostarczenia towarów.

Przedsiębiorcy decydujący się na barter powinni zawczasu uwzględnić sytuację, w której z rozmaitych przyczyn mogłoby nie dojść do jego realizacji. W tym celu należy zawrzeć w umowie zapisy mówiące o tym, z jakimi konsekwencjami może być to związane. Pamiętajmy, że barter jest umową specyficzną. Jeśli jej przedmiotem jest wymiana usług na towar, a jedna ze stron się nie wywiąże, znalezienie innej firmy, która przystanie na dane warunki, może potrwać. Do tego należy dodać utracony czas, który jest niezbędny do wykonania usługi.

Mając na uwadze powyższe, dobrze jest skorzystać z pomocy prawnej w zakresie sporządzenia korzystnej dla obu stron umowy. Doświadczenie będzie miało tu kluczowe znaczenie, a jej zapisy zyskają na znaczeniu w sytuacji, gdy któraś nie stron nie dopełni jej warunków. Dobrze sporządzona umowa to również podstawa w przypadku dochodzenia swoich racji przed sądem.

Jak rozliczyć barter?

Brak rozliczenia finansowego nie zwalnia stron umowy z właściwego rozliczenia transakcji barterowej. Z jednej strony mamy tu bowiem do czynienia z sytuacją, w której obaj kontrahenci w wyniku dokonanej wymiany otrzymują korzyść, którą należy traktować jak przychód. Z drugiej jednak obaj ponoszą również koszty z tytułu przekazania towaru lub wykonania usługi.

Transakcje barterowe należy ewidencjonować, stosując zasady obowiązujące w przypadku umów kupna-sprzedaży. Należy je również ująć w KPiR (Księdze Przychodów i Rozchodów), jeśli takowa jest prowadzona. Powszechnie stosowanym rozwiązaniem jest wówczas wzajemne wystawienie faktur przez obu kontrahentów na ustalone wcześniej i, co ważne, identyczne sumy. W ten sposób niweluje się konieczność zapłacenia podatku dochodowego.

Umowa barterowa – podatek VAT

Przedsiębiorcy, którzy korzystają z barteru po raz pierwszy, muszą wiedzieć, że opodatkowaniem podatkiem VAT objęta jest każda wymiana barterowa. Co to zmienia? Z tego względu istotne jest np., aby ustalając wartość wymiany towaru i usług nie zaniżać ich w wartości. Zbyt duże odchylenie od cen rynkowych naraża strony umowy na ewentualne pytania ze strony urzędu skarbowego, gdyby doszło do ewentualnej kontroli. 

Na co jeszcze należy zwrócić uwagę podczas rozliczania i odliczania podatku VAT? Przede wszystkim na to, iż nie zawsze transakcja będzie neutralna podatkowo. W obrocie gospodarczym występują różne stawki VAT: 0%, 8% oraz 23%. Jeśli barterowa transakcja dotyczy produktów lub usług objętych różnymi stawkami podatku, w naturalny sposób nie będzie ona neutralna podatkowo. W takiej sytuacji obowiązek podatkowy spoczywa na obu kontrahentach. Mogą oni taką operację rozliczyć jako barter na podstawie zawartej umowy. 

A jak wygląda kwestia odliczenia podatku VAT? W przypadku barteru obie strony wymiany zobowiązane są do wykazania tzw. podatku należnego w kwocie X. Dlatego też jako podatnikom przysługuje im również prawo do odliczenia podatku VAT w tej samej wysokości.

Podsumowując,  barter może mieć zastosowanie jako jedna z opcji rozliczenia pomiędzy firmami, o ile tylko znajdziesz do niego partnera biznesowego, który ma towar lub świadczy usługi, którymi akurat jesteś zainteresowany.